صندوق‌های مکانیزه برای مقابله با فرار مالیاتی موثر خواهد بود؟

نرسیدن طرح‌ها به خط پایان!
کیمیا نجفی
مالیات یکی از اصلی‌ترین ابزارهای درآمدی دولت‌ها به حساب می‌آید. در تمامی کشورهای توسعه یافته جهان پرداخت مالیات یکی از عناصر اصلی تامین درآمد دولت برای اداره امور کشور محسوب می‌شود. البته این ابزار در کشور ما به دلیل درآمد حاصل از فروش نفت در رده‌‌ دوم قرار داشت. البته امروزه که کشور دست به گریبان تحریم‌ها شده است، تمام تلاش‌ها را به کار گرفته‌اند تا ابزار مالیات‌ستانی را قوت ببخشند. اما متاسفانه پرهیز و اجتناب از پرداخت مالیات در اقتصاد ایران به یک رویه عادی برای بسیاری از فعالان اقتصادی در حوزه‌های گوناگون تبدیل شده است. این پدیده ناخوشایند به روش‌های گوناگونی انجام خواهد شد و فراریان به هر طریقی راه فراری را می‌یابند این فرآیند نشان از ضعف فرهنگی مالیاتی جامعه دارد و باید به دنبال راهی برای درمان این بیماری بود. با توجه به این مسئله در جامعه‌ای که به کرات از پرداخت مالیات سر باز می‌زنند تا چه میزان می‌توان این ابزار درآمدی دولت را احیا کرد؟
فرارهای مالیاتی از جمله مسائلی است که این ‌روزها به یک دغدغه در اقتصاد تبدیل شده است. به گفته کارشناسان فرارهای مالیاتی عمدتا توسط پردرآمدها و با سندسازی و ارائه آمار غلط صورت می‌گیرد. آثار سوء فرار مالیاتی در تامین نشدن درآمدهای مورد نیاز دولت و در نتیجه عدم ارائه خدمات اجتماعی مطلوب و با کیفیت ظهور پیدا می‌کند. از سوی دیگر فرار مالیاتی باعث می‌شود که درآمدها در سطح جامعه عادلانه توزیع نشود و ثروت تنها در دست گروه‌های خاصی در جامعه باشد. با توجه به این مسائل تحلیلگران و مسئولان مربوطه به دنبال راهی برای به حداقل رساندن فرارهای مالیاتی هستند. در این راستا صندوق‌های مکانیزه فروش طرح جدید سازمان امور مالیاتی بود که از آن به عنوان ابزار مالیات‌ستانی سیستماتیک می‌توان نام برد که می‌تواند به شکل دستگاه کارتخوان باشد. چندی پیش سیاوش غیبی‌پور، کارشناس امور مالیاتی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره اثرات صندوق‌های مکانیزه فروش اظهار کرد: «زمانی که سیستم مکانیزه فروش نصب شود مالیات بنگاه‌های اقتصادی بر اساس میزان درآمد آنها تعیین شده و همچنین هزینه‌های خرده‌فروشی و سایر هزینه‌ها هم مشخص می‌شود و بر این اساس بانک اطلاعاتی سازمان امور مالیاتی تکمیل و اجرایی می‌شود». به گفته بسیاری از کارشناسان مالیاتی انجام این طرح باعث شفافیت بیشتر در حوزه مالیات خواهد شد و اگر این طرح به مرحله اجرا برسد یک گام مهم در جهت ایجاد شفافیت خواهد بود. البته شورای نگهبان دو ایراد جزئی از این طرح گرفته که به گفته وزیر اقتصاد این قانون به مجلس بازگشته است. فرهاد دژپسند در حاشیه جلسه دیروز هیئت دولت درباره راهکارهای وزارت اقتصاد برای کاهش فرار مالیاتی گفت: «برخی مالیات‌های معوق را به عنوان فرار مالیاتی تلقی می‌کنند که درست نیست. ما برای مقابله با فرار مالیاتی باید از روش‌های مختلف از جمله هوشمندسازی نظام مالیاتی استفاده کنیم. خوشبختانه تصویب قانون صندوق‌های مکانیزه به این امر کمک می‌کند که البته شورای نگهبان دو ایراد جزئی گرفته و این قانون به مجلس بازگشته اما امیدواریم در آینده‌ای نزدیک، مجلس رفع ایراد کرده و این قانون تصویب و ابلاغ شود».
وی با اشاره به اینکه تصویب قانون ارزش افزوده یکی دیگر از راه‌های مقابله با فرار مالیاتی است، افزود: «امیدواریم قبل از تصویب قانون بودجه سال 1399، این قانون تصویب شود تا با آغاز سال آینده به اجرا درآید. سومین راهکار، کامل کردن اطلاعات مالی است. در این زمینه قوانین مختلف هم داریم که کمک می‌کند تا اطلاعات را جمع کرده و بر مبنای اطلاعات درست، جامع و گسترده بتوانیم تمام فراریان مالیات را شناسایی کنیم. شبکه جامعه نظام مالیاتی را برای همین هدف کامل می‌کنیم».
وقتی اینگونه مسائل مطرح می‌شود، باید دید که اقتصاد و فعالان اقتصادی کشور تا چه میزان از اینگونه مسائل استقبال می‌کنند. باید بررسی شود که آیا اجرا شدن اینگونه طرح‌ها می‌تواند زمینه‌های فرارهای مالیاتی را کاهش دهد یا خیر؟ در این راستا مرتضی اکبریان، کارشناس مالیات درخصوص میزان تاثیر صندوق‌های مکانیزه برای مقابله با فرارهای مالیاتی به «ابتکار» گفت: اگر این طرح به درستی انجام بگیرد صددرصد اتفاقات مثبتی رد زمینه مقابله با فرارهای مالیاتی رخ خواهد داد. اما مسئله‌ای که وجود دارد و باید به آن اشاره کنم این است که اینگونه برنامه و طرح‌ها به مرحله اجرا نمی‌رسند. وی در ادامه افزود: اجرا شدن اینگونه طرح‌ها یکسری بازخوردها دارد که تبعاتی را برای برخی از افراد به همراه خواهد داشت. همانطور که اشاره کردم معمولا اینگونه طرح‌ها به مرحله اجرا نمی‌رسند اما اگر اجرایی شوند تا بتوان از طریق آن سیستم‌های بانکی را کنترل کرد به راحتی می‌توان به آثار مثبتی در این زمینه دست یافت. این کارشناس مالیات در بخش دیگری از صحبت‌هایش به مجهز بودن تمام فروشگاه‌ها در سراسر دنیا اشاره کرد و در‌این‌باره ادامه داد: فروشگاه‌ها در تمام دنیا به این صندوق‌های مکانیزه که به سیستم بانکی متصل بوده، مجهز هستند. چون این صندوق‌ها به سیستم بانکی و در‌نهایت به دارایی متصل است. تمام حساب‌وکتاب‌ها به‌طور شفاف مشخص می‌شود. متاسفانه فروشگاه‌های کشور این ظرفیت را ندارند. نمونه مشخص آن طلافروشی‌ها است. حتی این طلافروشی‌ها نیز نتوانسته‌اند این طرح‌ را اجرا کنند؛ با اینکه رقم‌های بسیار درشتی توسط آنها جابه‌جا می‌شود. وی اظهار کرد: راهکار برای اجرایی کردن اینگونه طرح‌ها وجود دارد اما استفاده از آنها بسیار سخت بوده و چون تبعاتی را به دنبال دارد هیچ کسی حاضر به اجرا کردن آن نخواهد بود.
این کارشناس مالیاتی در پایان از صوری بودن بسیاری از کارتخوان‌ها گفت: تنها راه مقابله با فرار مالیاتی کنترل از طریق سیستم بانکی است. ما اگر سیستم بانکی را کنترل می‌کردیم، یعنی می‌گفتیم تمام کارتخوان‌هایی که وجود دارند باید شماره شناسایی داشته باشند، مشکلات به این حد نمی‌رسید. به عنوان نمونه می‌توانیم به دستفروشان در خیابان اشاره کنیم. زمانی که از این افراد خرید می‌کنیم اگر فیش بانکی خرید را نگاه کنیم می‌بینیم که کارتخوان به نام خودشان نیست و پرینت مغایرت دارد. بنابراین با توجه به این مسائل باید گفت که این جریان صوری است. ما به کرات پیام‌های ارائه و فروش کارتخوان‌های سیار را دیده‌ایم و این مسئله شاهدی برای نابسامانی‌ها است. در پایان باید بگویم که اگر تصمیم بر این باشد که سیستم‌های بانکی را با عزم و اراده‌ جدی کنترل کنند مطمئنا مشکلات به حداقل خواهد رسید. مطالب برگزیده...