اقتصاد ایران روی سکوی چهارم!

کیمیا نجفی
طبق بررسی‌های موسسه (کاتو) نام ونزوئلا، آرژانتین، زیمبابوه و ایران به دلیل بیشترین امتیاز در شاخص فلاکت اعلام شده است. این درحالی است که اخیرا ایران توانسته نرخ تورم و بیکاری را تا حدودی کنترل کند. با توجه به این مسئله آیا می‌توان امیدوار بود که در ارزیابی سال آینده ایران رتبه‌‏ بهتری را کسب کند یا خیر؟
ایران مدت‌ها است که با شوک‌های اقتصادی مواجه می‌شود. همین مسئله تاثیر زیادی در تعیین جایگاه کشور در حوزه شاخص فلاکت می‌گذارد. افزایش قابل‌توجه نرخ تورم در این سال‌ها از یک‌سو و نرخ بیکاری‌ هم از سوی دیگر، جایگاه چهارم را برای در حوزه شاخص فلاکت برای ایران در نظر می‌گیرد. اخیرا ایسنا در گزارشی به رتبه‌بندی کشورها بر اساس شاخص فلاکت تا پایان سال 2018 اشاره کرده است. بر اساس این گزارش، شاخص فلاکت که در‏برگیرنده معیارهای رشد اقتصادی، نرخ بیکاری، نرخ تورم و نرخ بهره است برای ۹۵ کشور اندازه‌گیری شده است. بر این اساس در این ارزیابی رتبه‌ ایران 4 بوده و آنطور که گفته می‌شود کاهش ارزش ریال در سال گذشته مهم‌ترین عامل قرار گرفتن نام ایران در این فهرست بوده است. با بیان این مسئله بحث عملکرد دولت نیز به میان می‌آید چراکه یکی از معیارهای اصلی برای سنجش کارایی دولت‌های مختلف شاخص فلاکت است. این شاخص نشان می‌دهد که آیا دولت توانسته با استفاده از سیاست‌های اقتصادی وضع مردم را در سطح مطلوب حفظ کند یا خیر. با توجه به این مسئله برخی از صاحب‌نظران معتقدند که دولت در سال جاری توانسته تا حدودی نرخ بیکاری و تورم را کنترل کند بنابراین ارزیابی و رتبه‌بندی کشورها در شاخص فلاکت سال 2019 به نسبت سال قبل بهتر خواهد بود و می‌توان به تغییرات در این حوزه امیدوار بود. در این راستا مرتضی عزتی، کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به رتبه‌بندی کشورها بر اساس شاخص فلاکت تا پایان سال ۲۰۱۸ و جایگاه ایران در این رتبه‌بندی به «ابتکار» گفت: شاخص فلاکت برای ایران سال‌هاست همین وضعیت را دارد. بیشتر کشورهایی که در دنیا هستند مجموعه تورم و بیکاری‌شان بسیار پایین‌تر از کشور ما هست. به عنوان نمونه باید اشاره کنم که شاخص فلاکت بیشتر کشورها یک رقمی است و به ندرت می‌بینیم که این شاخص برای کشوری بالای 10 درصد باشد. در این میان باید توجه داشته باشیم که چند کشور وجود دارد که مجموع شاخص بیکاری و تورم‌شان بالای 20 درصد است.
وی در ادامه افزود: نرخ فلاکت در این کشورها با یکدیگر بسیار فاحش است. به عنوان مثال یکی از کشورها 30 درصد بوده و دیگری 50 درصد است. بنابراین اگر نرخ شاخص فلاکت این کشورها 10 تا 20 درصد هم کاهش پیدا کند شاید نتواند رتبه‌ای را در اینگونه ارزیابی‌ها جابجا کند چون همانطور که گفتم اختلافات میان شاخص کشورها بسیار متفاوت و با فاصله است.
این کارشناس مسائل اقتصادی در بخش دیگری از صحبت‌هایش در پاسخ به این پرسش که با توجه به کنترل تورم و کاهش نرخ بیکاری آیا می‌توان امیدوار بود که شاخص فلاکت در سال 98 (2019) وضعیت بهتری پیدا کند و بتوان جایگاه بالاتری گرفت، گفت: در سال 98 به علت اینکه نرخ تورم‌مان پایین‌تر می‌آید قطعا مقدار شاخص فلاکت‌مان نیز پایین‌تر از سال 97 خواهد بود. ولی اینکه کشورهای دیگر چه تغییری بکنند و آیا اینکه می‌توانیم رتبه این ارزیابی را تغییر دهیم یا نه؛ بسته به تغییراتی است که در کشورها رخ می‌دهد.
عزتی در ادامه اظهار کرد: در این میان باید اشاره کنم مهم نیست که چه رتبه‌ای را بین کشورها داشته باشیم. اینکه ما در سال آینده رتبه 6 یا 10 را داشته باشیم هم روند مثبتی نیست چراکه تمام این رتبه‌ها بد بوده و جنبه منفی دارد. به عبارتی دیگر، شاید بتوانیم چهار پله بالاتر بیاییم اما مسئله این است که این جابجایی خیلی باعث اتفاق خاصی در درون کشور نخواهد بود. بنابراین شاخص مطلق در کشور دارای اهمیت بالایی است. اما همانطور که گفتم جای امیدواری وجود دارد که این شاخص در سال 98 نسبت به سال 97 کاهش پیدا کند. چراکه نرخ تورم در سال جاری کاهش پیدا می‌کند و این کاهش تورم هم شاخص فلاکت را کاهش می‌دهد. البته باید در این میان اشاره کنم آن نیم‏درصدی نرخ بیکاری که کاهش پیدا می‌کند در شاخص فلاکت چندان موثر نیست، اما تغییرات زیادی که در تورم به وجود می‌آید قطعا تاثیر اساسی در مقدار شاخص فلاکت برای ایران دارد.
عزتی در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به بار منفی واژه شاخص فلاکت ادامه داد: واژه شاخص فلاکت در ایران واژه خیلی تندی است. علت اینکه واکنش‌های بسیاری درخصوص این شاخص وجود دارد این است که واژه فلاکت بسیار سنگین بوده و افراد نسبت به آن جبهه می‌گیرند. تصور کنید اسم این شاخص، جمع بیکاری و تورم بود دیگر آن برداشت منفی و تند از آن نمی‌شود و دیگر افراد با این واژه به تندی برخورد نمی‌کردند.
این کارشناس اقتصادی اظهار کرد: درست است که اگر مجموع نرخ تورم و بیکاری زیاد باشد شرایط دشوار و بدی پیش خواهد آمد اما قطعا این وضعیت معنای اینکه مردم به مرحله فلاکت رسیده‌اند را نمی‌دهد. فلاکت معنا و بار منفی خاصی دارد این در حالی است که در بسیاری از کشورها شاخص فلاکت بار منفی شدید به این شکل را ندارد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان گفت نگاه بدبینانه‌ای به شاخص فلاکت ایران شده است، گفت: خیر ما باید توجه داشته باشیم این اعدادی که در ایران وجود دارد واقعی بوده و نمی‌توان گفت که انتشار این اعداد و ارقام همراه با نگاه بدبینانه است. تورم 50 دردصدی و بیکاری بالای 10 درصدی عدد شاخص فلاکت را افزایش می‌دهد و این اعداد غیرواقعی نیست. مطالب برگزیده...