فرش قرمز سعودی‌ها زیر پای پوتین

محمدرضا ستاری
ولادیمیر پوتین رئیس فدراسیون روسیه روز گذشته وارد عربستان شد. سفری که اکثر کارشناسان آن را با توجه به اوضاع و احوال منطقه خاورمیانه و تحولاتی که طی ماه‌های اخیر در آن صورت گرفته بسیار مهم ارزیابی می‌کنند.
یکی از مهم‌ترین مسائلی که در سفر پوتین به ریاض احتمالاً در دستور کار مذاکرات دوجانبه قرار خواهد گرفت مسئله ایران است. این امر در حالی رقم می‌خورد که طی هفته‌های اخیر گمانه‌زنی‌های مختلفی در‌خصوص آب شدن یخ روابط میان ایران و عربستان مطرح شده و سفر دو روز قبل عمران‌خان نخست وزیر پاکستان به تهران با هدف میانجی‌گری میان تهران و ریاض صورت گرفته است.
از سوی مقابل و با وجود گمانه‌زنی‌هایی که در‌مورد تمایل سعودی‌ها برای تنش‌زدایی با ایران مطرح می‌شود، به گفته ناظران سفر پوتین با توجه به نوع روابطش با ایران و عربستان، می‌تواند در این مورد اثرگذار باشد. روس‌ها طی سال‌های گذشته و به خصوص پس از تحکیم نهایی جایگاه پوتین در راس قدرت روسیه یک بازنگری اساسی در اصول سیاست خارجی خود انجام داده‌اند. این بازنگری به گفته کارشناسان بازگشت به دوران اتحاد جماهیر شوروی با این تفاوت است که در دوران شوروی سیاست خارجی روس‌‌ها بر مبنای ملاحظات ایدئولوژیک و متاثر از فضای جنگ سرد شکل می‌گرفت، اما امروزه همان نقش فعال بدون دخالت مبنای ایدئولوژیک پیگیری می‌شود. به همین دلیل است که شاهد هستیم روسیه با حضور فعال و نظامی خود در بحران سوریه، علاوه بر برگرداندن ورق بحران‌ها در این کشور، بار دیگر جایگاه از دست رفته خود در خاورمیانه را با در اختیار گرفتن بندر طرطوس و پایگاه هوایی حمیمم به دست آورده است.
در طول چند سال اخیر و با بررسی اصول سیاست خارجی روسیه این موضوع مشخص می‌شود که مسکو در دیپلماسی بین‌المللی و منطقه‌ای خود سعی کرده تا علاوه بر همکاری با تمامی بازیگران در مناطق مختلف، نوعی موازنه‌سازی را نیز در میان آنها برقرار کند‌ به طوری که معمولاً تمامی این بازیگران توان بر هم زدن راهبرد روسیه در منطقه مورد نظر را به تنهایی نخواهند داشت. نمونه بارز و مشخص این موضوع صحنه میدانی سوریه است. جایی که روس‌ها تقریباً با تمامی کشورهای حاضر در بحران این کشور همکاری کرده و در عین حال آنها را در مقابل یکدیگر موازنه‌سازی کرده‌اند.
تکیه اعراب به مسکو؟
در چنین شرایطی حضور پوتین در عربستان و پس از آن در امارات به طور قطع بر نوع معادلات حاکم میان این کشورها با ایران تاثیر خواهد گذاشت. اکنون برخی از رسانه‌های خارجی از وحشت اعراب در‌خصوص سیاست‌های آمریکا در قبال آنها گزارش می‌دهند. به طور مثال دو روز قبل روزنامه نیویورک در تحلیلی آورده بود که متحدان آمریکا در خاورمیانه به واسطه تصمیم‌گیری‌های خلق‌الساعه دونالد ترامپ بسیار نگران هستند. آنها در آخرین مورد از تصمیم ترامپ برای خارج کردن نیروهای آمریکا از شمال سوریه شوکه هستند. شرایط به جایی رسیده که آنها اکنون چندان نگران خروج کامل آمریکا از منطقه نیستند بلکه از آنجا که نمی‌دانند دقیقاً قرار است چه اتفاقی در آینده رخ دهد در نوعی هرج و مرج و سردرگمی به سر می‌برند.
به همین دلیل است که اکنون احتمال دارد به واسطه سیاست مشخص پوتین در قبال خاورمیانه، اعراب متحد آمریکا به خصوص عربستان و امارات علاقه داشته باشند بیش از گذشته به پوتین نزدیک شوند‌ هر چند که روابط مسکو با ریاض و ابوظبی در تمامی زمینه‌ها به خصوص در عرصه سیاسی و اقتصادی پیوندی مستحکم داشته، اما به واسطه راهبرد نامشخص واشنگتن، اکنون آنها ترجیح می‌دهند در شرایط اضطرار امنیتی کنونی از حمایت‌های بیشتر پوتین بهره‌مند شود.
به همین دلیل ریاض که در زمینه سرمایه‌گذاری‌های کلان اقتصادی و نیز همکاری تنگاتنگ با مسکو در اوپک حضور دارد، به واسطه بحران‌های سیاست خارجی خود از یمن گرفته تا سوریه و روابط متشنج با ایران و نیز چالش قتل جمال خاشقجی چشم یاری به پوتین دوخته است.
نمایش قدرت پوتین در ریاض
پوتین هم در همین راستا پیش از سفرش به ریاض با اشاره به اینکه با شخص محمد بن سلمان دوستی نزدیکی دارد در گفت‌و‌گو با سه رسانه اسکای نیوز، العربیه و روسیا الیوم در‌مورد چالش در روابط عربستان و امارات با ایران گفته بود: ایران قدرت منطقه‌ای بزرگی است. این کشور فرهنگی عمیق و قدیمی دارد. تمامی کشورهای منطقه می‌خواهند روابط خوبی با هم داشته باشند و هیچ کسی برای درگیری با کشور دیگر تلاش نمی‌کند. اما اگر بخواهیم دستورکارهای مثبتی داشته باشیم باید این واقعیت را در نظر بگیریم که ما به منافع قانونی شرکای‌مان توجه می‌کنیم. اینجا نمی‌خواهم به قانونی یا غیرقانونی بپردازم اما باید بگویم که این قدرت بزرگ یعنی ایران از هزاران سال پیش وجود داشته و امکان ندارد که منافع خاص خود را نداشته باشد و باید با احترام با آن‌ها تعامل کرد. برای حل اختلافات باید مذاکره کرد. من اینجا باید نگرانی عربستان و امارات را درک کنم اما تنها خود این دو کشور می‌توانند مشکلات موجودشان را حل کنند. در رابطه با ما می‌توانیم شرایط لازم را فراهم کنیم. ما روابط خوبی هم با ایران و هم با دوستان عرب‌مان داریم. اگر روابط خوب‌مان با ایران و جهان عرب را با روابط‌مان با عربستان و امارات در کنار هم قرار دهیم می‌توانیم به منافع مشترکی برسیم.
در همین راستا است که برخی از تحلیلگران معتقدند سفر پوتین به ریاض آن هم پس از 12 سال در حالی صورت گرفته که روسیه در میدان سوریه در حال تکمیل کمیته قانون اساسی است، به واسطه حملات آرامکو پیشنهاد ایجاد یک سیستم دفاعی در خلیج فارس داده و نیز در عرصه انرژی نیز در همکاری با عربستان سعی در تعیین روند قیمت‌های جهانی را دارد. به همین دلیل زمان سفر وی به ریاض و ابوظبی کاملاً برای اجرای یک نمایش قدرت در منطقه خاورمیانه مهیا و آماده است. مطالب برگزیده...