«چشمه صلح» ناجی داعش

محمدرضا ستاری
پنجمین روز حمله نظامیان ترکیه به نیروهای دموکراتیک سوریه در شمال این کشور در حالی ادامه یافت که علی‌رغم تمامی هشدارهای کارشناسان، مقامات محلی کرد اعلام کردند که بیش از 800 نیروی خارجی داعشی در اثر گلوله‌باران محل نگهداری آنها از سوی ارتش ترکیه موفق به فرار شده‌اند.
ترکیه که در هجوم خود به شمال سوریه بخش‌هایی از ارتش آزاد سوریه را نیز همراه خود کرده است، در تازه‌ترین پیشروی خود شهرهای تل ابیض و راس العین را تصرف کرده و به واسطه حمله ارتش آزاد سوریه به اردوگاه‌های نگهداری زندانیان داعشی، شرایطی را فراهم آورده که ساکنان این اردوگاه‌ها ضمن درگیر شدن با نگهبانان موفق به فرار شوند. ارتش آزاد سوریه که متشکل از نیروهای افراطی و بعضاً برخی از عناصر جبهه النصره هستند، اکنون در ادلب به عنوان آخرین پایگاه مخالفان بشار اسد حضور دارند و به واسطه حمایت ترکیه از این نیروها وارد عملیات نظامی آنکارا علیه نیروهای کرد شمال سوریه شده‌اند. همین موضوع سبب شده تا برخی از کارشناسان معتقد باشند که یکی از برنامه‌های نیروهای ارتش آزاد فراهم آوردن شرایطی برای آزادی اسرای داعشی از بند کردها بوده است.
در این میان خبرگزاری یورونیوز نیز روز گذشته به نقل از دیده‌بان حقوق بشر اعلام کرد که بنا به گزارش‌های رسیده، یکصد زن و کودک داعشی نیز توانسته‌اند به واسطه درگیری‌های اخیر از اردوگاه‌ها بگریزند. در همین راستا رامی عبدالرحمان سرپرست اردوگاه عین عیسی در شمال سوریه گفته است که درون این اردوگاه هرج و مرج برپا شده است.
مقامات کُرد پیش از این هشدار داده بودند که نگهبان کافی برای مراقبت از این اردوگاه در اختیار ندارند‌ زیرا بیشتر نیروهای‌شان را برای مبارزه به سوی مرز فرستاده‌اند و حالا فقط ۶۰ تا ۷۰ نگهبان از اردوگاهی مراقبت می‌کنند که بیش از ۱۲ هزار آواره را در خود جای داده و به حدود ۱۵۰۰ تن نگهبان نیاز دارد.
بمب ساعتی داعش
گزارش‌هایی که از حدود چند ماه قبل از کمپ خانواده‌های داعشی به بیرون منتشر شد نشان می‌داد که زنان اسیر در این اردوگاه‌ها عملاً همه روزه مشغول تهدید و ناآرامی بودند. حتی گفته می‌شود که علناً تهدید می‌کردند زمانی می‌رسد تا آنها بتوانند بار دیگر با کفار به جهاد برخیزند. این امر زمانی اهمیت می‌یابد که بدانیم در اردوگاه‌های تحت کنترل کردها در شمال سوریه در حدود 12 هزار زن و کودک خارجی هوادار داعش حضور دارند و در بخش دیگری نیز به همین تعداد جنگجوی داعشی در زندان‌های نیروهای کرد سوریه به سر می‌برند.
بخش قابل ملاحظه‌ای از این زندانیان را نیروهای خارجی داعش تشکیل می‌دهند؛ موضوعی که اکنون چندین ماه است به مناقشه میان کشورهای اروپایی بدل شده، زیرا تقریباً تمامی کشورهای اروپایی از پذیرش این افراد سر باز زده و وضعیت نامعلوم جنگجویان داعش سبب شده تا آنها مانند بمب ساعتی در منطقه شمال سوریه نگهداری شوند. این بمب ساعتی زمانی فعال شده که ترکیه به شمال سوریه حمله کرده و علی‌رغم هشدار نیروهای کرد به کشورهای اروپایی مبنی بر اینکه در اثر این حملات امکان فرار این جنگجویان وجود دارد، اکنون صدها نفر توانسته‌اند در این شلوغی‌ها به مکان نامعلومی فرار کنند.
گروکشی با داعش
طبق توافقات صورت گرفته و در حالی که بسیاری از کارشناسان معتقد بودند عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه می‌تواند منجر به احیای مجدد داعش شود، آمریکا و ترکیه گفت‌و‌گوها و توافقاتی را در‌خصوص زندانیان و عناصر داعشی با یکدیگر صورت داده بودند. ترامپ که پیش از این به اروپا فشار آورده بود که شهروندان خود را از شمال سوریه تحویل بگیرد، ترکیه را مسئول حفاظت و نگهداری از زندانیان داعشی عنوان کرده است. او شنبه این هفته و طی یک سخنرانی تاکید کرده بود که اگر آنکارا به مسئولیت خود در قبال این افراد عمل نکند، تحریم‌های سنگینی را علیه آنها اعمال خواهیم کرد.
این در حالی است که بنابر گزارش روز گذشته خبرگزاری دویچه‌وله آلمان، حامی آکسوی سخنگوی وزارت امور خارجه ترکیه، در‌مورد سرنوشت زندانیان داعش و خانواده‌های آنها در سوریه گفت که تلاش خواهد شد آنها در مناطق دور از نفوذ تروریست‌ها در داخل سوریه نگهداری شوند. وی همچنین تصریح کرده که اردوغان در آخرین مکالمه تلفنی خود با دونالد ترامپ گفته است که در نتیجه عملیات موسوم به چشمه صلح، ترکیه نظارت بر عناصر داعش و همچنین خانواده‌هایشان که در اردوگاه‌هایی در این منطقه هستند، برعهده خواهد گرفت.
با بررسی سخنان مقامات آمریکا و ترکیه در‌خصوص زندانیان داعشی طی چند ماه گذشته و قرار دادن آن در متن تحولات اخیر شمال سوریه، یک موضوع مشخص می‌شود؛ اینکه ترکیه بدون چراغ سبز آمریکا قادر به حضور نظامی در شمال سوریه نبوده است. آنها از زمستان سال 96 با اشغال عفرین عملاً عملیات خود در شمال سوریه را آغاز کرده‌اند. در همین راستا از چند ماه گذشته ترامپ خواستار پذیرش داعشی‌های خارجی توسط کشورهای مطبوع‌شان است و ترکیه هم اکنون می‌گوید بهترین راه حل برای نگهداری و کنترل جنگجویان داعش و خانواده‌های آنها بازگرداندن این افراد به کشورهای خودشان است. امری که نشان می‌دهد در این شرایط اهرم فشاری بر روی کشورهای اروپایی از سوی آمریکا و ترکیه قرار گرفته است. در مقابل اردوغان چند روز قبل نیز تهدید کرده بود که مرزهای کشورش را بر روی بیش از 3 میلیون پناهجو به سمت اروپا باز خواهد کرد.
در چنین شرایطی است که ناظران معتقدند فرار بخش مهمی از نیروهای داعش در پنجمین روز شروع درگیری‌ها در شمال سوریه با توجه به هسته‌های فعال و خاموش داعش در منطقه، می‌تواند در پیوند با واگرایی بازیگران غربی در صحنه میدانی سوریه بار دیگر آتش جنگ و قدرت‌گیری نیروهای افراط‌گرای فروملی را شعله‌ور سازد. با این تفاوت که سابقه گروه‌های تروریستی از طالبان تا القاعده و پس از آن داعش نشان داده که پس از زیر ضرب قرار گرفتن بار دیگر به صورت خشونت‌بارتر از گذشته فعال خواهند شد. مطالب برگزیده...