عوامل موثر در تشدید اعتراضات اخیر عراق

تظاهرات در بغداد و برخی استان‌های دیگر عراق از روز سه‌شنبه نهم مهر‏ماه در اعتراض به فساد و بیکاری آغاز شد، اما به سرعت با خروج از مسیر مطالبات اصلی، وارد فاز سیاسی و فرقه‌ای شد و به درگیری میان تظاهرات کنندگان با نیروهای امنیتی انجامید. به دنبال این تحولات، دولت عراق به درخواست ملت عراق و مرجعیت عالی دینی که خواهان رسیدگی فوری به مطالبات برحق تظاهرکنندگان مسالمت آمیز بود، بسته‌های اجرایی فوری را در چارچوب انتظارات مرجعیت عالی دینی و مطالبات مردمی اعلام کرد و به این ترتیب فعلا شاهد فروکش کردن این اعتراضات هستیم. البته تداوم این وضعیت به چگونگی انجام اصلاحات و استمرار آن بستگی دارد.
درواقع در روزهای اخیر با توجه به تعهد و قول اصلاحات از سوی دولت عادل عبدالمهدی و برخی دستگیری‌ها، تظاهرات فروکش کرده است، اما نکته مهم این است که عدم انجام اصلاحات ساختاری موجب خواهد شد مطالبات به صورت آتش زیر خاکستر باقی بماند که هر لحظه امکان برافروختن آن وجود خواهد داشت. همچنین باید توجه شود که عراق دارای هویت و ساختاری موزاییکی است و به نظر می‏رسد راه‏حل نهایی عبور این کشور از بحران امروز را می‌توان از دموکراسی انجمنی اقتباس کرد؛ نوعی از دموکراسی که مختص جوامع غیرمتجانس یا چند‏فرهنگی است. درواقع تنها راهی که عراقی‌ها می‌توانند برای برون‏رفت از بحران‌ها در پیش گیرند، افزایش مشارکت سیاسی است. از سوی دیگر، اگر ویژگی‌های حکمرانی خوب را در نظر بگیریم، زنان، جوانان و همه اقشار مردم هنگامی که به یک حکومت می‌نگرند و آن را مورد بررسی قرار می‏دهند، به کارآمدی آن توجه ویژه دارند.
لذا دولت عراق باید چند نکته را برای جلب رضایت ملت خود مدنظر داشته باشد؛ نخست مسئله شفافیت است که در دولت‌های نفتی باید به بالاترین وجه اعمال شود. دیگری، موضوع پاسخگویی است. همچنین مسئله مبارزه با فساد و به کارگیری عناصر پاکدست و دارای سابقه خوب در مبارزه با فساد نیز از جمله مواردی است که دولت عراق باید به آن توجه جدی معطوف دارد.
علاوه براین باید توجه داشت که همواره در چنین شرایط اعتراضی، گروه‌های فرصت‌طلب و انتقام‌جوی دارای کینه‌های سیاسی و امنیتی به سرعت گسل‌های غیرفعال را فعال می‌کنند؛ گروه‌هایی که طیف‌های مختلفی را دربر‌می‌گیرند. از جمله می‌توان به بعثی‌های بازمانده از دوره صدام، عناصر داعش یا وفاداران آنها و قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی مانند آمریکا یا رژیم اسرائیل اشاره کرد که برای اجرای اهداف خاص خود به این اعتراضات دامن می‌زنند و بر شدت آن می‌افزایند. بنابراین دخالت خارجی در وضعیت اعتراض به مسائل داخلی در هر کشوری، همواره وجود داشته و متصور است. از سوی دیگر برخی بر این باورند که قدرت‌های جهانی و نیز برخی قدرت‌های منطقه‌ای در رقابت هستند تا دولت عراق را سرنگون کنند و این دولت با یک توطئه خارجی مواجه شده است. در این بین می‌توان به نارضایتی آمریکا از سیاست خارجی عادل عبدالمهدی در گرایش به چین و روسیه و یا مسئله مقاومت اشاره کرد. این نکته با توجه به رقابت‌های استراتژیک قدرت‌های خارجی قابل تبیین است. عراق همواره در دوره صدام و ماقبل او صحنه رقابت‌‌های منبعث از جنگ سرد بین شوروی سابق و ایالات متحده بوده است و این رقابت‌ها بیشتر به دلیل منابع غنی نفت، ماهیتی خشونت‌بار یافته است.
در پایان این گزارش به قلم، هادی اعلمی‌فریمان، کارشناس سیاست خارجی آمده است: اکنون در داخل عراق احتمالا به دلیل ورود روسیه و چین به عنوان بازیگری موثر در این کشور، این واکنش‌ها طبیعی خواهد بود؛ زیرا چین در دکترین امنیت ملی ایالات متحده اکنون بازیگری کانونی به شمار می‌رود و آمریکایی‌ها در همه جای دنیا در رصد و تعقیب چین فعال هستند. به هر حال برای بررسی تحولات دقیق عراق به مجموعه‌ای از مولفه‌های گوناگون داخلی، خارجی و منطقه‌ای نیاز است تا بتوان درک مناسبی را به دست آورد. مطالب برگزیده...