دو روی سکه جدایی ری از تهران

گروه جامعه: «تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس»؛ این قطار نام شهرهایی است که پشت نام نمایندگان مجموعه «تهران بزرگ» در مجلس شورای اسلامی می‌آید. این 5 شهرستان که عملا به هم پیوسته بوده، اما در تقسیمات کشوری، دارای فرمانداری و توابع جداگانه هستند، در عین حال در برخی دیگر حوزه‌‌های مدیریتی همچون شورای شهر و فرماندهی انتظامی متمرکز هستند. چند سالی است که سخن از جدایی «شهرری» از این مجموعه مطرح می‌شود. طرحی که هر چند در سال 1391 به تصویب هیات دولت رسیده است، اما چالش‌ها و مخالفت‌ها در واکنش به آن، مانع از پیشبرد روند اجرایی شدنش شده است. این روزها اما بار دیگر با طرح این موضوع در مجلس، واکنش‌ها به جدایی ری از تهران مورد توجه واقع شده است.
ماجرا به دوران دولت دهم بازمی‌گردد؛ زمانی که از سال 89 طرح جدایی شهرری از مناطق 22 گانه تهران کلید خورد و دستگاه‌های دولتی نیز اقداماتی را در این زمینه آغاز کردند. تکمیل این روند، نیازمند تصویب قانونی آن بود. روندی که هر چند از زمان طرح تا زمان تصویب در هیات دولت در سال 91، باعث بحث‌ها و موافقت‌ها و مخالفت‌های زیادی شد. در آن زمان بسیاری این طرح را حرکتی انتخاباتی از سوی محمود احمدی‌نژاد تلقی کردند. بسیاری از حامیان پیشین احمدی‌نژاد که در مجلس و شورای شهر حضور داشتند نیز، به ابراز مخالفت با آن پرداختند و حتی مجلس‌نشینان از آماده کردن طرحی برای جلوگیری از این اقدام خبر دادند. در حالی که وزارت کشور دولت دهم در شهریورماه همان سال حتی حکم فرمانداری ویژه ری را هم ابلاغ کرد، اما کمتر از یک ماه بعد، مجمع نمایندگان تهران اعلام کرد این روند متوقف شده است. با این که در اواخر سال 91 طرح جداسازی ری از تهران در کمیسیون شوراهای مجلس به تصویب رسید، اما مدتی بعد در ابتدای سال 92، این شورای نگهبان بود که طرح تصویبی دولت را رد کرد تا برای چندین سال ماجرا به بوته فراموشی سپرده شود.
شعله کشیدن طرح جدایی از زیر خاکستر 6 ساله
اما چه شد که این طرح بعد از 6 سال دوباره خبرساز شده است؟ روز یکشنبه، 28 مهرماه بود که سید فرید موسوی، نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات و پردیس در مجلس شورای اسلامی در صفحه شخصی توئیتر خود نوشت: «طرح تفکیک انتخابات شورای اسلامی و انتخاب شهردار شهرستان ری از تهران را تقدیم مجلس کردم؛ داشتن شورای شهر و شهردار مستقل نیاز جدی این شهرستان بزرگ و مطالبه دیرین شهروندان ری است که امیدوارم با رای موافق همکارانم محقق شود». در تصویری که وی از لیست پیشنهادکنندگان طرح منتشر کرده است، نام‌هایی همچون الیاس حضرتی، محمدرضا بادامچی، احمد مازنی، محمود صادقی، پروانه مافی، سیده فاطمه ذوالقدر، غلامرضا حیدری، بهروز نعمتی و ... از حوزه انتخابیه تهران و نیز نام‌هایی مثل شهروز برزگر، کوروش کرم‌پور، محمد عزیزی، محمداسماعیل سعیدی، جلیل مختار و ... از سایر حوزه‌های انتخابیه به چشم می‌خورد. حسن خلیل‌آبادی، عضو شورای شهر تهران و از موافقین جدایی ری از تهران، به دنبال انتشار این توئیت، در توئیتی از موسوی و نمایندگانی که این طرح را پیشنهاد دادند تشکر کرد و نوشت: «نام جنابعالی و سایر نمایندگان که طرح تفکیک شهرری از تهران را تقدیم مجلس محترم کردند، در حافظه تاریخی مردم این شهر کهن ماندگار می‌شود؛ بعنوان یکی از شهروندان این شهر مذهبی، تاریخی سپاسگذار کسانی هستم که به طرح مذکور رای مثبت می‌دهند». این ماجرا نشان داد که حرکت‌هایی در این راستا در مجلس شورای اسلامی در جریان است و همین باعث شد که نمایندگان مردم هم در مجلس و هم در شورای شهر، به بیان نظرات موافق و مخالف خود در قبال آن بپردازند؛ نظراتی که نشان می‌دهد که اختلاف‌نظرها و بحث پیرامون نقاط قوت و ضعف جدایی ری از تهران همچنان برقرار است. طرحی که این بار هم در آستانه انتخابات مجلس با شائبه و اتهام انتخاباتی بودن مواجه شده است.
چرا ری باید از تهران جدا شود؟
موافقان جدایی ری از تهران دلایل خاص خود را برای این اقدام دارند. اولین دلیل این که طبق قانون تقسیمات کشوری، هیچ شهرستانی نمی‌تواند در حوزه شهرستان دیگر وارد شود و به‏هم‏پیوسته بودن تهران و شهرری از این نظر خلاف قانون است. علاوه بر این، استفاده از درآمدهای شهرری برای خود این شهر – شهرری کارخانه‌های فراوان دارد و البته پالایشگاه تهران نیز در حوزه این شهرستان قرار می‌گیرد – و نیاز به تمرکز مدیریتی برای حل مسائل آن از دلایل موافقت با این طرح مطرح می‌شود.
ناهید خداکرمی، رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران در این باره، با بیان اینکه نباید از تغییر بترسیم به ایسنا گفت: «بهتر است شاهد جدا شدن ری از تهران باشیم تا ری بتواند از پتانسیل ملی و منطقه‌ای خود، به دور از بزرگی و نام تهران استفاده کند». وی با بیان اینکه مطمئن هستیم که اگر بتوانیم شهرری را به صورت مستقل داشته باشیم قطعا مشکلات این منطقه کم می‌شود، افزود:  «تجربه سایر شهرها نشان داد که جدا شدن آنها آغاز گسترش این شهرها بوده است. من در ابتدا مخالف جدا شدن ری از تهران بودم اما بعد از مدتی و در پی بازدیدها متوجه شدم که بهتر است شاهد جدا شدن ری از تهران باشیم  تا ری بتواند از پتانسیل ملی و منطقه‌ای خود،  به دور از بزرگی و نام تهران استفاده کند». وی با بیان اینکه من از زمانی که عضو شورای شهرستان ری شدم، متوجه محرومیت شدید در ری شده بودم، گفت: «محرومیت  شهرری آنقدر آزاردهنده است که باورمان نمی‌شود این حجم از آسیب و محرومیت، جزئی از تهران است و دوگانگی فرهنگی و چندگانگی اقتصاد در این منطقه بیداد می‌کند». خداکرمی با بیان اینکه محرومیت صرف در کنار پتانسیل‌های ثروت‌آفرینی شهرری دوگانگی ایجاد کرده است، گفت: «شهرری اوضاع پیچیده‌ای دارد چرا که از سوی خدمات شهری به تهران وابسته است اما از نظر سیاسی و حاکمیتی فرمانداری جداگانه دارد؛ این دوگانگی آسیب‌زاست و باید این مشکلات بالاخره یک‌جا حل شود». وی با بیان اینکه‏ نباید از تغییر بترسیم و اگر زودتر شهرری مستقل شود زودتر هم روی پای خود می‌ایستد، گفت: «اگر مدیریت نوآورانه در زمان استقلال شهرری حاکم شود قطعا از پتانسیل موجود همچون گردشگری و‏... ‏می‌توان بسیار بهره برد و این شهر را به راحتی اداره کرد». خداکرمی در واکنش به شائبه سیاسی بودن این طرح آن هم در آستانه انتخابات مجلس اظهار کرد: «پاشنه آشیل برای وضع قوانین و نظارت خوب،  بحث انتخابات است چراکه هر نماینده ‏به جای آنکه سرگرم حل مشکلات مردم باشد از ابتدا حواسش به صندوق رای  است که همین مسئله موجب می‌شود تا طرح‌های پوپولیستی همچون گسترش دانشگاه و فرودگاه ‏مطرح شود و معمولا نمایندگان مجلس طرح‌هایی را می‌برند که اسم‏شان را از صندوق رای خارج کند، اما در مورد شهرری واقعا ‏به نظر می‌رسد نگاه حل  معضلات و مشکلات ری وجود دارد».
چرا ری نباید از تهران جدا شود؟
مخالفان جدایی، این کار را عاملی برای بر‏هم‏خوردن یکپارچگی مدیریتی و تعادل اجرایی در مسائل شهرری می‌دانند که به لحاظ جغرافیایی و اجتماعی با تهران آمیخته است. در عین حال مسائلی مثل نگرانی از ساخت‏و‏سازهای‏ بی‏ضابطه و بدون کنترل مدیریت شهری فعلی پایتخت و به نفع برخی زمین‌داران محدوده شهرری چندین بار از سوی برخی اعضای شورای شهر از همان سال 89 تا به حال مطرح شده و بخش مهمی از نیت این اقدام را سودجویی اقتصادی می‌دانند.
محسن هاشمی رفسنجانی، رئیس شورای شهر تهران در مورد ارائه طرح جدایی ری از تهران در مجلس شورای اسلامی، با بیان اینکه اکثریت اعضای شورای شهر تهران با جدا شدن ری از کلان‏شهر تهران موافق نیستند، به ایسنا گفته است: « اعضای شورا این اقدام یعنی جدایی ری از تهران را دارای پیامدهای منفی در حوزه شهرسازی و زیرساخت می‌دانند». وی افزود: «بر اساس بررسی‌های کمیسیون شهرسازی شورای شهر تهران، جدا شدن مناطق حومه‌ای نظیر شهرری از تهران، موجب ایجاد اختلال در حریم‌های شهری، ساخت‌وسازهای بی‌رویه و خارج از طرح جامع می‌شود». هاشمی با بیان اینکه در حوزه زیرساخت نیز به دلیل یکپارچه بودن زیرساخت‌های حمل‏و‏نقلی نظیر مترو، اتوبوسرانی و‏... سایر زیرساخت‌های عمرانی و نرم‌افزاری، استقلال شهرری و سایر مناطق حومه‌ای موجب اختلال در فعالیت‌های مدیریت شهری می‌شود، خاطرنشان کرد: «به نظر ما این اقدام به صلاح شهروندان شهرری نیز نبوده و موجب کاهش بودجه‌ها و منابع مدیریت شهری و امکانات آنها خواهد شد». وی در خاتمه تصریح کرد: «اگر این موضوع در دستور کار نشست مشترک نمایندگان شورای شهر و مجلس تهران قرار گیرد، دلایل و نظرات خود را ارائه خواهیم کرد».
طرحی نیازمند بررسی بیشتر
در حالی که برخی نمایندگان مجلس و شورای شهر تهران در حال اظهارنظر درباره این طرح هستند، علی اعطا سخنگوی شورای شهر تهران نسبت به این صحبت‌ها واکنش نشان داد و گفت: «موضع رسمی شورا درباره طرح تفکیک ری از تهران پس ار بررسی کارشناسی اعلام می‌شود». وی تصریح کرد: «نظرات مطرح شده از سوی اعضای شورا در رابطه با طرح تفکیک انتخابات شورای شهر و شهردار شهرستان ری نظرات شخصی است و نه موضع رسمی شورا، بعد از بررسی‌های اولیه و جمع‌بندی نقطه‏نظرات کمیسیون‌های ذی‌ربط موضع و نقطه‏نظر کلی شورا اعلام خواهد شد». انوشیروان محسنی بندپی، استاندار تهران نیز درباره این طرح گفته است: «در این خصوص هنوز بررسی را انجام ندادیم. در تقسیمات کشور جداسازی شهرستان ری از تهران مشخص نشده است پس از بررسی‌های لازم اطلاع‌رسانی می‌کنیم».
در حالی که اظهارنظرها درباره این طرح خبر از تداوم اختلاف‌نظرها می‌دهد، به نظر می‌رسد که باید این موضوع را تا زمانی که طرح پژوهشی و کارشناسی کاملی در این راستا تهیه شود، به تعویق انداخت. حتی در این میان، پیشنهاد نظرسنجی از مردم شهرری نیز مطرح شده است تا بتوان با دورنمایی روشن‌تر، موضوع را بررسی کرد. واقعیت این است که چه جدایی مدیریتی ری از تهران محقق شود و یا نشود، ری و تهران از نظر جغرافیایی به هم چسبیده و از نظر اجتماعی و فرهنگی در هم تنیده هستند و هر تصمیم اشتباهی روی هر دو شهر و مردمش اثر خواهد گذاشت. مطالب برگزیده...