الاکلنگ «ثبات» و «رکود»

کیمیا نجفی
ایران طی یک سال اخیر تلاطم‌های بی‌شماری را پشت سر گذاشت و شرایط سختی بر اقتصاد و معیشت افراد تحمیل شد. این در حالی است که اکنون بسیاری از صاحب‌نظران، تحلیلگران و مسئولان معتقدند که اقتصاد کشور در مسیر ثبات و تعادل قدم برداشته و تصویر روشن ثبات را می‌توان در نرخ ارز به روشنی دید.
اخیرا برخی از مسئولان نسبت به ثباتی که در اقتصاد حاکم شده است ابراز خوشحالی کرده‌اند. به عنوان نمونه عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی در نشست هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران با تقدیر از کمک فعالان اقتصادی در شرایط امروز کشور اظهار کرد: «هدف آمریکا و دشمن در یک سال و نیم گذشته فروپاشی اقتصاد ایران از راه نابودی پول ملی و مختل کردن تجارت خارجی ایران بوده که خوشبختانه شکست خورده و امروز در شرایط ثبات و آرامش نسبی هستیم».
رئیس کل بانک مرکزی در ادامه با انتقاد از برخی اظهارنظرها و فشارهایی که به بانک مرکزی وارد می‌شود، گفت: «متاسفانه برخی‌ها به بانک مرکزی فشار می‌آورند که اجازه دهید نرخ ارز بالا برود و این در شرایطی است که بانک مرکزی مسئول 83 میلیون ایرانی است که اقتصاد و زندگی آنها با نرخ ارز مرتبط است و ما معتقدیم اگر چنین اتفاقی بیفتد طبقات پایین جامعه که روز‌به‌روز فشار بیشتری را متحمل می‌شوند وضعیت وخیم‌تری خواهند داشت و بانک مرکزی در قبال آنها وظیفه دارد».
با توجه به این مسائل مهم‌ترین پرسش که مطرح می‌شود این است که چه کسانی به دنبال افزایش نرخ ارز و برهم زدن ثبات فعلی در بازار مالی کشور هستند؟ در این راستا محمدقلی یوسفی، اقتصاددان با اشاره به صحبت‌های همتی، رئیس بانک مرکزی به «ابتکار» گفت: کارشناسان اقتصادی نمی‌توانند نیت‌خوانی کنند و بگویند منظور رئیس بانک مرکزی از افرادی که اصرار بر افزایش نرخ ارز دارند چه کسانی هستند، این افراد هر کسی می‌تواند باشد. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که سیاستمداران و مسئولان همیشه برای خود دشمن فرضی درست می‌کنند و مشکلات کشور را به آن دشمن فرضی نسبت می‌دهند. از سوی دیگر تصوری را ایجاد می‌کنند و می‌گویند این من هستم که در مقابل دیگران مقاومت دارم، خیر اینگونه نیست.
مرتضی زمانیان، پژوهشگر اقتصادی درخصوص صحبت‌های همتی درباره اصرار برخی از افراد برای بالا بردن نرخ ارز به «ابتکار» گفت: بنده دقیقا مطلع نیستم که منظور رئیس بانک مرکزی درخصوص اینکه افرادی اصرار بر افزایش نرخ ارز دارند چیست و این افراد چه کسانی هستند. اما تعبیر قابل قبولی که در این میان وجود دارد این است که برخی معتقدند ارز باید تک نرخی شود و ارز چند نرخی موجب فساد خواهد شد. تجربه ارز 4200 تومانی هم نشان داد که این مفاسد بر ارز چند نرخی مترتب است. بنابراین از آنجا که تک‌نرخی شدن ارز بر روی قیمت 4200 تومان محقق نمی‌شود، برخی معتقدند ارز 4200 حذف شده و ارز بر روی همین 10 یا 11 هزار تومان تک‌نرخی شود. ضمن اینکه دولت نیز به جای حراج منابع ارزی خود درآمد آن را به صورت یارانه مستقیم توزیع کرده و یا به هر شیوه هدفمند دیگری توزیع کند. بر این اساس افزایش نرخ ارز به معنای تک‌نرخی شدن روی ارقامی بالاتر از 4200 تومان امری قابل دفاع است.
وی در ادامه افزود: ما ارز دولتی را به افراد می‌دهیم، در‌صورتی که نمی‌توانیم به صورت دقیق رصد کنیم که این ارز به چه صورت هزینه می‌شود. آیا واقعا این ارز به صورت کامل صرف خرید کالاهای اساسی می‌شود؟ آیا اجناس و کالایی وارد کشور می‌شود و اینکه قیمت عرضه آنها در بازار داخل چقدر است؟ بنابراین برای حذف این مفاسد و تک‌نرخی شدن ارز لاجرم باید افزایش قیمت ارز عرضه شده توسط بانک مرکزی را پذیرفت.
زمانیان اظهار کرد: حال اینکه افراد دیگری به سایر دلایل اصرار داشته باشند قیمت ارز بالا رود بنده از آن مطلع نیستم.
ثبات در کشور نشانه چیست؟
یوسفی درخصوص گفته‌های همتی درباره‌‌ شرایط ثبات و آرامش نسبی گفت: مشکلات موجود فردی نیست و مسئله اینجا است که اقتصاد ما در حالت کما به سر می‌برد. به عبارتی دیگر رکود خطرناکی در اقتصاد حاکم شده و در این شرایط مسئولان هم مقصر هستند. چراکه اقتصاد را به جایی رسانده‌اند که هیچ فعالیتی در آن صورت نمی‌گیرد. اگر از هر کسب‌وکاری پرس‌وجویی شود، درمی‌یابیم که اقتصاد در کما به سر می‌برد و این مسئله تاسف‌آور است. در حال حاضر جامعه به جای اینکه فعال و پویا باشد به یک جامعه خمیده و فقیر تبدیل شده است و در این میان ابراز خوشحالی از ثبات هم می‌شود. این ثبات برای اقتصاد کشور نشانه خوبی نیست.
وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش اظهار کرد: من معتقدم که روسای بانک مرکزی نباید وارد اظهار نظر بشوند چراکه دلیلی ندارد خود را در معرض انتقادها قرار بدهند و قطعا نتیجه خوبی هم نخواهد داشت. اکنون شرایط کشور جوری نیست که بتوان این شرایط را ناشی از سیاست‌های درست تلقی کرد. درست است که رئیس بانک مرکزی باید سیاست‌های پولی را دنبال کند اما واقعیت این است که مسائل اقتصادی کشور آنقدر به هم گره خورده است که ما نمی‌توانیم یک فرد را مسئول تمام مشکلات بدانیم. مشکلات سال‌ها است که روی هم انباشته شده و قطعا یک نفر نمی‌تواند آن را سامان بدهد. بنابراین آنچه اکنون به وجود آمده وضعیت تاسف‌باری است و نشان ‌می‌دهد که کشور در موقعیت خوبی به سر نمی‌برد چراکه اکنون تولید غیرفعال شده است، اشتغال صورت نمی‌گیرد، دورنمای روشنی در اقتصاد دیده نمی‌شود، تحریم‌ها همچنان پابرجا است و بی‌ثباتی‌هایی را در مسائل داخلی و بین‌المللی شاهد هستیم که تمام این عوامل فرصت‌های بی‌شماری را از کشور می‌گیرد و باعث می‌شود که مردم روزگار سختی را پشت سر بگذارند. بنابراین اینکه گمان کنیم اقتصادی بی‌رمق و بی‌حال نشانه ثبات است، درک درستی از وضعیت اقتصادی کشور نیست.‌
زمانیان، پژوهشگر اقتصادی در‌مورد این اظهار نظر که ثبات فعلی کشور ناشی از رکود است، گفت: اگر منظور از ثبات عدم وجود شوک‌های مختلف به بازارهای مالی کشور است، اینکه ما در بخش مالی کشور آرامش داشته باشیم چه اقتصاد در حالت رکود باشد و چه در حالت رونق رویداد مثبتی خواهد بود. ثبات مسئله مثبتی است و این مسئله قابل انکار نیست. ما طی یک‌ سال گذشته شوک‌های بسیاری را شاهد بودیم و حالا انتظار می‌رود که پس از آن شوک‌ها به یک ثبات نسبی برسیم. بعضا ممکن است با اقداماتی مثل بالا بردن نرخ سود بانکی به صورت موقت در بازار ثبات ایجاد کرد که معمولا ادامه این قبیل سیاست‌ها در بلندمدت تبعات منفی از جمله رکود برای کشور دارد که در سال‌های گذشته اینچنین مواردی در کشور مشاهده شده است. اما شواهدی به نظر من نمی‌رسد اکه آرامش چند ماهه اخیر ناشی از این قبیل سیاست‌های رکودزا و یا خود رکود باشد. از این حیث خوشحال هستیم که لااقل شرایط رکودی کشور در ماه‌های اخیر توام با بحران‌های ارزی جدید و پدیده خطرناک ابرتورم همراه نبوده است. مطالب برگزیده...