بررسی موضوعی مستندهای محبوب در سالهای اخیر نشان میدهد که هنر یکی از محبوبترین موضوعات برای تولید مستند در نزد مردم است. در همین راستا، آثار مختلفی در سالهای اخیر به بازنمایی مستندگونه هنر و زندگی هنرمندان پرداختهاند که در میان آنها، احتمالا به این دلیل که تلویزیون کمتر به موسیقی میپردازد، مستندهای پیرامون موسیقی ایرانی بیشتر مورد توجه قرار گرفتهاند. «قطار مسیر ۶۰» ساخته کتایون جهانگیری به نوعی در ادامه دو مستند مهم سالهای گذشته درباره موسیقی، یعنی «بزم رزم» به کارگردانی سید وحید حسینی و «چاووش؛ از درآمد تا فرود» ساخته آرش رییسیان و هانا کامکار، تولید شده و به موضوع موسیقی در دهه شصت اختصاص دارد. این مستند کارش را با پرداختن به دشواریهایی که هنرمندان این عرصه باید در تقابل با تعصبات و تندرویها تحمل میکردند، آغاز میکند. «قطار مسیر ۶۰» در ادامه به یک تاریخچه مستند موسیقی، با تمرکز بر تحولات این هنر در سالهای اول پس از انقلاب اسلامی، تبدیل میشود و با بازنمایی تاثیر جنگ تحمیلی بر فضای موسیقی کشور و واکنش هنرمندان این عرصه به وقایع روز، سعی میکند با تکیه بر دو ابزار گفتگوها و تصاویر آرشیوی، اثری شکیل و خوشساخت به مخاطب تحویل دهد.
در بخش مصاحبه شوندگان، «قطار مسیر ۶۰» کارش را تقریبا به خوبی انجام میدهد و ترکیب کاملی از صاحبنظران را، از مدیران و مطلعین گرفته تا پژوهشگران و موسیقیدانهای مشهور، مقابل دوربین مینشاند که همراه شدن این مصاحبههای روان با تدوین خوب گفتگوها و بهرهگیری از تصاویر آرشیوی، جلوه قابل توجهی به اثر میبخشد. مصاحبه با مهرداد کاظمی، خواننده انقلابی سالهای دفاع مقدس که امروز به لحاظ جسمانی شرایط خوبی ندارد، برگ برنده بخش مصاحبه شوندگان این مستند به شمار میرود. گرچه جهانگیری سعی کرده برای مستندش با هر کسی که در تحولات موسیقی دهه شصت نقش مهمی داشته گفتکو کند، اما در میان مصاحبهها چند نقطه ضعف هم به چشم میخورد.
نخست اینکه برخی از مصاحبهشوندگان به لحاظ سنی جوان هستند و شرایط آن دوران را، بدون این که از نزدیک لمس کنند، صرفا از طریقههای پژوهشی و شنیداری درک کردهاند؛ از این جهت مخاطب چندان نمیتواند به ادعاهای این گروه اعتماد کند، اما از سوی دیگر نیز، میتوانیم به مستندساز حق بدهیم که برای حفظ تنوع مصاحبهشوندگان، سعی کرده گفتگوهایش طیف گستردهتری از اهالی موسیقی را دربر بگیرد. بعلاوه، جای خالی یک نفر در ترکیب مصاحبه شوندگان به شدت احساس میشود و علیرغم اینکه تقریبا همه میدانند اهمیت غلام کویتیپور در موضوع مورد بحث مستند «قطار مسیر ۶۰»، انکارناپذیر است، اما مستندساز موفق نشده با او هم گفتگویی را تدارک ببیند. این ضعف به طور کامل متوجه مستندساز است و زمانی بیشتر به چشم میآید که بدانیم تقریبا همزمان با تولید مستند «قطار مسیر ۶۰»، یعنی سال ۹۵، کویتیپور در برنامه اینترنتی ۳۵ پای مصاحبهای مفصل با فریدون جیرانی نشست و لذا روشن است که مصاحبه با او لااقل امکانپذیر بوده و دلیل غیبت کویتیپور در این مستند، نمیتواند چیزی جز اهمال تیم تولید باشد.
علاوه بر این، احتمالا هویت تعداد زیادی از مصاحبهشوندگان مستند، بجز یکی دو خواننده شناخته شده و فردی مانند کیوان ساکت، برای مخاطب جوانتر کاملا مبهم است و از این جهت نیز مستندساز میتوانست با معرفی جامعتری وارد گفتگو با مصاحبه شوندگان شود تا زمینه معرفتی و همدلی لازم را در مخاطب ایجاد کند؛ «قطار مسیر ۶۰» اما، صرفا به نوشتن نام و سمت مصاحبه شوندگانش بسنده میکند تا ابهامات پرشماری برای مخاطب جوان یا بینندگانی که اطلاع چندانی از تاریخ موسیقی ندارند، باقی بماند.
از جهت بهرهگیری از آرشیوهای موجود نیز، «قطار مسیر ۶۰» اثر شکیل و خوشساختی است که ضمن استفاده بجا و ه