حدود یک دهه است که فیلم‌های مستند در ایران, بیشتر از قبل جدی گرفته می‌شوند و اخیرا معرفی مستند «در جستجوی فریده» به عنوان نماینده کشورمان در اسکار، باعث شد توجه‌ها به آثار مستند حسابی جلب شود. با این حال، مستندسازی, در ایران, سابقه زیادی دارد و در دهه‌های گذشته هم مستندسازان، با کمترین بودجه و درآمد ممکن و بدون این‌که حتی شهرت و اقبال عمومی فیلمسازان داستانی را همراه خود ببینند، خالصانه مشغول تلاش برای بازنمایی واقعیت در قاب تصویر بوده‌اند. در این مطلب به مرور زندگی و کارنامه برخی از مهم‌ترین مستندسازان ایران,ی می‌پردازیم که کمتر در فضاهای عمومی از ایشان سخن گفته شده است.
آقای تهیه‌کننده
اساسا فضای سینمای مستند همواره با مشکل بودجه و حمایت کافی مواجه بوده و از این جهت، حضور یک ستون قدرتمند در سینمای ایران, که ردای تهیه‌کنندگی بپوشد و آثار مستندسازان جوان را زیر چتر حمایتی خودش بگیرد، غنیمتی بزرگ به حساب می‌آید. به همین اعتبار است که مرتضی, شعبانی,، فیلمبردار، مستندساز و تهیه‌کننده متولد ۱۳۴۳، مهره گرانقدری در مستندسازی, امروز کشورمان محسوب می‌شود؛ کسی که شاید خودش در مقام مستندساز کارنامه چشمگیر و سنگینی نداشته باشد، اما به لحاظ تهیه‌کنندگی آثار استعدادهای عموما جوان مستندسازی, ایران,، شایسته احترام است. شعبانی, کار خود را از سال ۶۵ با دستیاری فیلمبردار در گروه روایت فتح آغاز کرد و تا امروز که مدیریت مرکز مستندسازی, حقیقت را بر عهده دارد و از سردمداران مستندسازی, در سوریه و جزو مدافعان فرهنگی حرم به شمار می‌رود، آثار مختلفی را تهیه کرده است که بخش غیر قابل انکاری از تاریخ, سینمای مستند ایران, هستند.
مرتضی, شعبانی, که مستند «مثلث مرگ» را، با موضوع عملیات عاشورا به فرماندهی سردار سلیمانی در عراق که به آزادسازی منطقه جرف الصخر از تصرف گروه‌های تکفیری منجر شد، در مقام کارگردان ساخته، طی سال‌های اخیر به خاطر تهیه‌کنندگی مستندهایی همچون «الماظا» (به کارگردانی علیرضا آل یمین)، «برای موصل» (به کارگردانی یحیی محمد علی)، «بیتنا» (به کارگردانی مصطفی اشراق)، «مردان زندگی» (به کارگردانی یحیی رضایی)، «نجات» (به کارگردانی امیرحسین نوروزی)، «جایی که نبودم» (به کارگردانی مصطفی سیفی)، «کویرس، وطن کوچک من» (به کارگردانی سعید صادقی) و … نام خود را به عنوان یکی از اثرگذارترین چهره‌های مستندسازی, ایران, ثبت کرده است.
نقطه اوج و برگ زرین کارنامه شعبانی, اما، دو همکاری مهم او با رضا فرهمند در سال‌های اخیر، در قالب دو مستند مهم به نام‌های «نت‌های مسی یک رویا» و «زنانی با گوشواره‌های باروتی» است. «نت‌های مسی یک رویا» روایت زندگی پسر ده‌ساله‌ای است که از راه جمع‌آوری و فروش سیم‌های مسی خانه‌های ویران شده در جنگ، امرار معاش می‌کند. این مستند که در جشنواره لوکارنوی سوییس هم حضور داشت، در سی‌وهفتمین جشنواره فیلم فجر رقابت نزدیکش با مستند «بهارستان، خانه ملت» را به فیلم خوش‌ساخت بابک بهداد واگذار کرد. «زنانی با گوشواره‌های باروتی» نیز، ضمن دریافت چهار جایزه از جشنواره سینما حقیقت، موفق به دریافت سیمرغ بلورین بهترین مستند در سی‌وششمین جشنواره فیلم فجر هم شد. این مستند به نقش گروه‌های مختلف زنان در مواجهه با ناآرامی‌هایی که داعش پدید آورده، می‌پردازد.
نویسنده: محمدعنبرسوز
کپی برداری و نقل این مطلب تنها با ذکر نام بلاگ سینمامارکت جایز می باشد.