به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، پرندگان دریایی و بخصوص اردک های وحشی مخازن طبیعی ویروس این بیماری هستند و در برابر ابتلای به بیماری به شدت مقاوم هستند ولی پرندگان اهلی نظیر مرغ و بوقلمون بسیار حساس هستند اولین بار در ایتالیا در سال ۱۹۸۷ نوع کشنده و فوق حاد آنفلوانزای پرندگان با مرگ و میر ۱۰۰% تشخیص شده اند .
آنفلوآنزای پرندگان، بیماری تنفسی، واگیردار ویروسی طیور اهلی، صنعتی و سایر پرندگان است که به وسیله ویروس های تیپ A آنفلوآنزای پرندگان ایجاد می شود. بیماری آنفلوآنزای طیور در پرندگان به دو فرم بالینی بسیار بیماری زا (فوق حاد) مانند تحت تیپ های HSN1 و H5N8 و کم بیماری زا (کم حدت) مانند H9N2 مشاهده می شود.
فرم بسیاری بیماری زا، می تواند در پرندگان تا صددرصد تلفات بدهد. البته فرم کم بیماری زا (H9N2)، اگرچه تلفاتی ایجاد نمی کند ولی اگر عفونت تنفسی ناشی از این قبیل ویروس ها توسط سایر ویروس ها یا باکتری های تنفسی تشدید شود، تلفات زیادی به بار می آورد.
ضروری است اضافه بکنم اغلب ویروس های عامل آنفلوآنزای انسانی توسط ویروس های تیپ A آنفلوآنزا ایجاد می شود. همچنین ویروس های تپی A آنفلوآنزا، علاوه بر پرندگان و انسان در دام هایی مانند سگ و گربه، خوک، اسب و شتر نیز بیماری تنفسی آنفلوآنزا به وجود می آورد ولی خوشبختانه سدی میان گونه ای بین ویروس های آنفلوآنزای انسان و سایر پرندگان و دام ها وجود دارد و به راحتی این ویروس ها از گونه ای به گونه دیگر انتقال نمی یابند.
◉ چه افرادی در معرض خطرهستند؟
– تماس های شغلی: کارگران شاغل در مزارع و یا محلهای پرورشی پرندگان اهلی – فروشندگان پرندگان زنده
– آشپزهایی که ماکیان زنده یا اخیرا کشته شده سروکار دارند .
– فروشندگان پرندگان دست آموز
– دامپزشکان شاغل در صنعت طیور
– کارکنان مراکز بهداشتی، درمانی
– ساکنان مناطقی که مرگ ماکیان خانگی و وحشی در آنجا بیش از حد انتظار بوده است .
– کسانی که ۱۰ روز قبل از شروع علائم بیماری به منطقه آلوده مسافرت کردند .
◉ این بیماری چگونه به انسان منتقل می شود؟
– با توجه به سد میان گونه ای ویروس های آنفلوآنزا، انسان به دو شکل به ویروس های آنفلوآنزای پرندگان آلوده می شود. روش قدیمی یا کلاسیک، عبارت از انتقال یا جابجایی هر دو ویروس های آنفلوآنزای پرندگان و انسان به یک گونه دامی واسط مانند خوک و گراز است. این دام ها، توانایی مخلوط کردن ژن های ویروس های آنفلوآنزای انسان و پرندگان را دارند. به عبارتی دیگر در اثر بازآرایی یا آرایش مجدد ژن های آنفلوآنزا در سلول های پوششی نای خوک، ویروس های پرندگان توانایی انتقال به افراد انسانی را پیدا می کنند.
اما روش غیرکلاسیک، انتقال مستقیم ویروس های پرندگان به افراد انسانی است که بر اساس تئوری سد میان گونه ای به راحتی قابل انتقال نیست و افراد انسانی فقط زمانی به شکل مستقیم به ویروس های پرندگان آلوده می شوند که تماس نزدیک به نسبت طولانی با پرندگان مبتلا به آنفلوآنزا در اوج بیماری داشته باشند.
◉ چه افرادی بیشتر در معرض خطر قرار دارند؟
– با توجه به توضیحات داده شده مرغداران، کارگران و کارکنان مرغداری ها و سایر طیور صنعتی مانند بوقلمون، اردک، شتر مرغ و بلدرچین و … و همچنین پارک های پرندگان و دامپزشکان با احتمال زیادی برای درگیر شدن با ویروس های قابل انتقال به انسان مواجه اند.
◉ آیا ویروس از انسان به انسان نیز قابل انتقال است؟
– تمامی ویروس های آنفلوآنزای پرندگان مانند H7N7، H5N7، H5N1 و H5N6 که تاکنون به شکل مستقیم، از پرندگان به انسان ها منتقل شده اند، با وجود داشتن میزان کشندگی بالا برای افراد انسانی، توانایی انتقال فرد به فرد یا انتشار در جوامع انسانی را ندارند.
◉ علائم ابتلا به ویروس کدام است؟
– علائم آنفلوآنزای پرندگان یا مرغی در افراد انسانی مشابه آنفلوآنزای انسانی است. به علاوه میزان کشندگی ویروس هایی مانند H5N1 برای افراد انسانی بیشتر است.
در حال حاضر کدام نوع از ویروس های آنفلوآنزای پرندگان باعث تلفات در برخی از مرغداری های کشور شده است؟
– تحت تیپ H5N8 تلفاتی در برخی مرغداری ها بر جای گذاشته است.
آیا تحت تیپ H5N8 پرندگان قابلیت انتقال مستقیم به افراد انسانی را دارد؟
– خوشبختانه نه. ولی چون سابقه انتقال سایر تحت تیپ های آنفلوآنزای پرندگان به انسان وجود دارد. پس برای پیشگیری از انتقال ویروس H5N8 به افرادی که بیشتر در معرض خطر قرار دارند باید احتیاط های لازم رعایت شود.
برنامه سازمان دامپزشکی کشور برای کنترل و پیشگیری بیماری آنفلوآنزای پرندگان چیست؟
– تشخیص کانون های واحدهای طیور صنعتی یا طیور بومی و معدوم سازی آنها از جمله این برنامه هاست تا مرغ یا تخم مرغ آلوده مطلقا دست مصرف کنندگان نرسد.
خطرات آنفلوآنزای پرندگان برای ایمنی غذا چیست؟ آیا می توان با خیال راحت تخم مرغ یا مرغ و به طور کلی گوشت پرندگان را مصرف کرد؟
– با توجه به برنامه ملی و کشوری ریشه کنی ویروس های آنفلوآنزای مرغی فوق حاد، امکان انتقال این ویروس ها به افراد انسانی نزدیک به صفر است. همچنین بر اساس برنامه معدوم سازی پرندگان مرغداری های آلوده و فرآورده های آنها مانند تخم مرغ، امکان انتقال ویروس های H5N8 به افراد انسانی محتمل نیست و مردم می توانند با خیال آسوده، مرغ و تخم مرغ را با توجه به نظارت سازمان دامپزشکی کشور مصرف کنند.
◉ آیا واکسنی برای مقابله با آنفلوآنزا پرندگان در کشور ما وجود دارد؟
– در کشور ما در کشور ما برای ویروس های کم حدت مانند H9N2 واکسن آنفلوآنزا وجود دارد ولی برای آنفلوآنزای فوق حاد واکسنی موجود نیست.
◉ آیا واکسن ضد آنفلوآنزای فصلی برای پیشگیری از آنفلوآنزای پرندگان نیز کارساز است؟
– خیر. مطلقا موثر و کارساز نیست.
روش های درمانی موجود در صورت ابتلای افراد انسانی چیست؟
– ویروس های H5N8 به افراد انسانی منتقل نمی شوند اما در صورت انتقال احتمالی و تشخیص سریع، امکان درمان فرد مبتلا به آنفلوآنزای مرغی با داروهای ضد ویروسی مانند «اوسلتامیویر» و «زانامیویر» وجود دارد.
◉ آیا ممکن است سگ ها و گربه ها نیز ناقل این بیماری به انسان باشند؟
– در کشور کره شمالی سابقه انتقال ویروس های H5N8 به سگ ها و ویروس های H5N1 به گربه ها ثبت شده است.
در صورت مشاهده پرنده مرده در محل زندگی یا طبیعت چه باید کرد؟
– پرندگان در طبیعت به علل مختلف معمولا تلف می شوند و هر نوع مرگ را نباید به آنفلوآنزا نسبت داد. به هر حال بهتر است در صورت مشاهده پرنده تلف شده در مناطق روستایی یا طیور خانگی، سریعا به ادارات دامپزشکی شهرستان ها اطلاع داده شود.
◉ روش های پیشگیری از ابتلا را به اختصار توضیح دهید.
– هیچ خطری برای خانواده های ایرانی وجود ندارد ولی هموطن های روستایی در صورت مشاهده در حال تلف شدن طیور روستایی و خانگی، نباید آنها را با ذبح اضطراری مصرف کنند. خانواده های روستایی توجه داشته باشند که لاشه پرندگان تلف شده را در اختیار سگ و گربه های شان قرار ندهند و در اولین فرصت آن را با استفاده از دستکش و ماسک ایمنی، در گودالی دفن کنند و روی آن آهک و آب بریزند و با نیم متر خاک بپوشانند. خانواده های روستایی طیور خود را در فضای باز رها نکنند. شکارچیان پرندگان مهاجر آبزی نیز از شکار آنها خودداری کنند.
◉ راههای انتقال آنفلوانزای پرندگان چیست؟
– انتقال از پرنده به پرنده: ماکیان آبزی به ویژه اردک های وحشی مخزن طبیعی ویروس بوده و بدون ابتلا به بیماری شدید قادرند ویروس را در محیط اطراف خود منتشر کنند ویروس از طریق ترشحات بدن به ویژه بزاق، ترشحات بینی و مدفوع به مقدار فراوان وجود دارد از طریق آب آشامیدنی مشترک باعث آلودگی پرندگان مثل مرغ و خروس می شود.شایع ترین راه انتقال: مدفوعی-دهانی می باشد .
◉ آیا انتقال پرنده به انسان وجود دارد؟
تماس نزدیک و طولانی مدت با پرندگان آلوده امکان انتقال برای انسان وجود دارد. این تماس شامل نگهداری، بازی با پرندگان، سربریدن آنها، کندن پر، از بین بردن بقایای اجساد پرندگان و …. می باشد راه اصلی انتقال در سطوح باز مثل چشم، بینی و دهان تثبیت شده و وارد دستگاه تنفسی انسان شود بیماری از طریق خوردن گوشت پخته پرندگان انتقال نمی یابد زیرا ویروس مولد آن در دمای ۵۰ درجه از بین می رود .
◉ آیاانتقال از انسان به انسان دیده شده است؟
در صورت تماس نزدیک و طولانی مدت، امکان انتقال بیماری از انسان به انسان وجود دارد.
◉ آیا ممکن است از محیط به انسان منتقل شود؟
با توجه به بقای طولانی مدت ویروس در محیط مرطوب و خنک تا چند هفته می تواند زنده بماند امکان انتقال ویروس از محیط به انسان در جریان نوشیدن آب آلوده یا خود تلقیحی وجود دارد.
◉ تظاهرات بالینی آنفلوآنزای پرندگان چیست؟
عفونت آنفلوانزای پرندگان سبب بروز ضعف، بی حالی، سیخ شدن پرها، عطش فراوان، اسهال و….. می شود .
علائم آنفلوانزای پرندگان در انسان مشابه با آنفلوانزای انسانی است و شامل تب، سرفه، گلودرد، درد عضلانی التهاب ملتحمه و در موارد شدید، مشکلات تنفسی و پنومونی می باشد اغلب بیماران دچار تب(بیش از ۳۸ درجه) کسالت و بی حالی، گرفتاری دستگاه تنفس تحتانی، زجر تنفسی، تاکی پنه، رال های ریوی می شوند. معمولا اکثر بیماران دچار پنومونی می گردند.
◉ سایر عوارض بیماری:
اختلال در عملکرد کلیوی و قلبی و … پان سیتونپی و سپیس هستند .
◉ راه درمان کدام است؟
بیماران مبتلا را باید در بیمارستان بستری کرد که اکثر بیماران پس از ۴۸ ساعت به دلیل نارسایی چند ارگان و افت فشار خون در نهایت به بستری شدن در ICu و تهویه مکانیکی پیدا می کنند. داروهای مورد استفاده شامل ترکیبات ضد ویروسی نظیر اوسلتامیویر می باشد که خوراکی بوده و کاملا برعلیه ویروس آنفلوانزای پرندگان موثر است. اثر بخشی داروهای مذبور بستگی به تجویز سریع دارد. ولی ۴۸ ساعت اول شروع علائم بالینی دارد. تأخیر در شروع درمان ممکن است داروی تجویز شده دیگر موثر نباشد. می توان از داروهای ضد ویروس نظیر امانتادین وریمانتادین استفاده نمود.
◉ استراتژی های پیشگیری از آنفلوانزای پرندگان و انسان :
– بیماران باید در وضعیت ایزولاسیون تنفسی و تماسی قرار گیرند .
– پرسنل بهداشتی و درمانی باید از ماسک، گان، آستین بلند محافظ صورت و عینک استفاده کنند .
– ملاقات نمودن بیماران و گردش آنها در محیط بیمارستان ممنوع است .
– رعایت بهداشت فردی و اجتماعی ضرورت دارد .
– وسایل یکبار مصرف به بیماران داده شود .
– برای پرسنلی که در تماس با ترشحات و مایعات بدن بیمار هستند بدون رعایت احتیاطات لازم بایستی my۷۵ روزانه اوسلتامیویر به مدت ۷ تا ۱۰ روز دریافت کنند .
– در صورت بروز تب و نشانه های تنفسی تا ۱۰ روز پس از بازگشت از نقطه آلوده، به پزشک مراجعه شود .
◉ آیا خطر پاندمی آنفلوانزای پرندگان وجود دارد و راه مقابله با آن چیست؟
ایزولاسیون و قرنطینه نمودن افراد روش موثری برای جلوگیری از انتشار بیماری در جامعه نیست اما آگاه نمودن مردم با شروع علائم بیماری به صورت داوطلبانه در منزل بمانند. در صورت دسترسی به واکسن آنفلوانزا تجویز آن از اهمیت فراوانی برخوردار است. رعایت بهداشت دست ها و رعایت بهداشت فردی و تنفسی در کاهش ابتدا به بیماری موثر است. استفاده از ماسک به هنگام خروج از منزل توصیه می شود. ضد عفونی کردن سطوح منزل با آب و صابون و مواد ضد عفونی کننده در خانه ای که دارای فرد مبتلا می باشد می تواند سودمند باشد.
کنترل آنفلوانزای پرندگان :
مهمترین اقدام کنترلی شامل معدوم کردن سریع علیه پرندگان بیمار یا تماس یافته، دفع مناسب لاشه پرندگان و قرنطینه و ضدعفونی کردن مرغداری ها می باشد .
قابل ذکر است ویروس آنفلوانزا در عرض نیم ساعت در دمای ۶۰ درجه سانتی گراد و نیز در تماس با مواد ضد عفونی کننده نظیر فرمالین وید از بین می رود .
جالب است که بدانیم یک گرم کود آلوده به ویروس آنفلوانزا می تواند در حدود یک میلیون مرغ را آلوده کند یکی دیگر از اقدامات کنترلی، محدود نمودن جابجایی پرندگان در داخل کشور و یا بین کشورها می باشد. به نظر می رسد با جلوگیری از تماس ماکیان اهلی با پرندگان وحشی از انتشار ویروس این بیماری پیشگیری می گردد. استفاده از ماکیان اهلی از آب آلوده به فضولات پرندگان وحشی به آسانی باعث انتقال ویروس به آنها می شود
