«ولا تَقْفُ ما لَیسَ لک به علم اِنَّ السَّمْعَ والْبَصَرَ والفُؤاد کُلُّ اولئکَ کانَ عَنْهُ مَسْئُولا؛
در پی آنچه به آن علم نداری نیفت و پیروی مکن، چرا که گوش و چشم و دل، همه اینها مورد باز خواست قرار خواهد گرفت».
(اسراء17، آیه 36)
نکته:
ـ ذکر چشم وگوش و دل، شاید از باب نمونه باشد. در قیامت حتی از دست و پا و اعضای دیگر هم سؤال می شود و آنها به سخن آمده اعتراف می کنند
(نور/24، یس/65، فصّلت/20).
در طول تاریخ بسیاری از فتنه ها و نزاعها از قضاوتهای عجولانه یا حرفهای بی مدرک و نظرهای بدون تحقیق و علم و موضع گیریهای نسنجیده بروز کرده است. عمل به این آیه، فرد و جامعه را در برابر بسیاری از فریبها و خطاها بیمه می کند. نمونه هایی از این گونه عملکردهای بی علم و بدون اطلاع از این قرار است.
تقلید کورکورانه، پیروی از عادات، پیروی از خیالات، تبعیت از نیاکان، دل و گوش سپردن به شایعات، دنبال پیشگوییها، خوابها و حدس و گمانها افتادن، قضاوتِ بی علم، گواهی دادن بدون علم، موضع گیری بدون تحقیق، ستایش یا انتقاد بدونِ علم، تفسیر، نوشتن و فتوای بدون علم، نقل شنیده های بی اساس و شایعات، چیزی را بدون علم به خدا و دین نسبت دادن، تصمیم بدون برهان در شرایط هیجانی و بحرانی، تکیه به سوگندها و اشکهای دروغین دیگران، اینها همه وهمه طبق آیه «لا تقفُ ما لیسَ لک بِهِ علم» ممنوع است.
امامان معصوم (ع) اصحاب خود را از هرشنیدن و گفتنی باز می داشتند و در کنترل دیده ها و شنیده ها به این آیه استناد می کردند. شخصی که هنگام رفتن به دستشویی چون صدای ساز و آواز همسایه را می شنید، توقف خود را در آنجا طول می داد و لذّت می برد. وقتی حکم این مسأله را از امام صادق(ع) پرسید، حضرت این آیه را تلاوت کرد و فرمود: گوش از شنیدنیها، چشم از دیدنیها و دل از خاطرات مؤاخذه می شود. آن شخص متنبّه شد و استغفار کرد.
در روایات نیز توصیه شده که دربان دل و گوش خود باشید.
پیامها:
1ـ زندگی باید براساس علم درست و اطلاعات صحیح و منطق و بصیرت باشد
(لا تقف ما لیس لک به علم).
2ـ خوشبینی بیجا، زودباوری، شایعه پذیری، تحریک شدن از تبلیغات دشمن و حرکات غیر عالمانه، انسان را دستخوش ذلت می کند.
3ـ بازار شایعات را داغ نکنید و با نقل شنیده های بی اساس، آبرو و حقوق افراد را از بین نبرید. (لا تقف…)
4ـ حرفها و علمها بدون تحقیق دیر یا زود پشیمانی می آورد.
5 ـ قرآن، بساط ساحران، کاهنان و پیشگویان را که مردم ساده لوح را دور خود جمع می کنند برهم می زند.
6ـ راه شناخت، تنها حسّ نیست (الفؤاد).
7 ـ در قیامت هم خود انسان هم اعضای او مثل چشم و گوش مورد سؤال قرار می گیرد
(انّ السمع والبصر).
8 ـ در قیامت، از ضمایر و باطن و نیات هم باز خواست می شود (الفؤاد).
9 ـ ایمان به قیامت و بازپرسی، عامل نیرومند پیدایش تقواست.
Let's block ads! (Why?)
