زمينلغزش يكي از پديده‌هاي طبيعي است كه از پايين افتادن و يا حركت يكپارچه و اغلب سريع حجمي از مواد رسوبي در امتداد دامنه‌ها رخ مي‌دهد (محمودي، ۱۳۸۳). اين پديده، از جمله متداول‌ترين پديده‌هاي تغيير شكل دهنده سطح زمين ميباشد، كه در تمامي دوران‌هاي زمينشناسي به رخداد پيوسته است و به عنوان يكي از بلاياي طبيعي، امروزه مورد توجه است (ایزدی، ۱۳۸۵). يكي از اثرات غيرقابل انكار اين پديده، تشديد فرسايش خاك و انتقال رسوبات به پشت سدها و يا بندهاي پايين دست حوضه‌هاي آبخيز ميباشد (علي محمدي و همكاران، ۱۳۸۸). از آنجا که پيشبيني زمان رخداد زمين لغزشها از توان علم و دانش بشر خارج ميباشد، لذا با شناسايي مناطق حساس به زمين لغزش و رتبهبندي کردن آن ميتوان تا حدودي از خطر ناشي از بروز زمين لغزش جلوگيري نمود (شيرانی، ۱۳۸۳). يکی از اصلی‌ترين اقدامات در اين رابطه تهيه‌ي نقشه‌هاي پهنهبندي خطر رخداد زمينلغزش ميباشد. اين فرآيند که برمبناي شناخت ويژگيهاي طبيعي و مدل سازي کمي بر پايه دادههاي ناحيه مورد مطالعه صورت ميگيرد، ميتواند مبنايي براي اقدامات بعدي و برنامهريزيهاي آتي توسعه و عمران در مقياس منطقهاي، ناحيهاي و محلي محسوب گردد (رامشت، ۱۳۷۵). در مورد پهنهبندي خطر حرکتهاي تودهاي تاکنون بررسيهاي زيادي صورت گرفته است و محققان مختلف با استفاده از روشهاي مختلف آماری، روشهای تجربی، روش رگرسیون چند متغیره ( [۱] MR) و مقایسه آنها با یکدیگر (گی، ۱۹۹۲؛ ون‌وستن و همكاران، ۱۹۹۷؛ گوزتي و همكاران، ۲۰۰۰؛ سارولي، ۲۰۰۱؛ مورات و همكاران، ۲۰۰۲؛ چودهاري و همكاران، ۲۰۰۳؛ پژم، ۱۳۷۵؛ حق‌شناس، ۱۳۷۵؛ بداغي، ۱۳۷۶؛ اشقلي فراهاني، ۱۳۸۰؛ سفيدگري، ۱۳۸۱؛ شیرانی، ۱۳۸۳؛ شیرانی و همکاران، ۱۳۸۴؛ ایزدی، ۱۳۸۵؛ شیرانی و همکاران، ۱۳۸۵؛ شريعت جعفري و همکاران، ۱۳۸۷؛ صفایی و همکاران، ۱۳۸۸؛ گرایی و همکاران، ۱۳۸۸)، روشهای چند معیاره و عمدتاً تحلیل سلسله مراتبی ( [۲] AHP) (اونق، ۲۰۰۴؛ نفس‌ليوگلو و همکاران، ۲۰۰۸؛ يالسين، ۲۰۰۸؛ آلشيخ و همكاران، ۲۰۰۹؛ وحيدنيا و همكاران، ۲۰۰۹؛ فيضنيا و همكاران، ۱۳۸۳؛ احمدی و همکاران، ۱۳۸۲؛ بهلول عليجاني و همكاران، ۱۳۸۶؛ شادفر و همكاران، ۱۳۸۶؛ جوكار سرهنگي و همكاران، ۱۳۸۶؛ علیجانی و همکاران، ۱۳۸۶؛ عظيم پور و همكاران، ۱۳۸۸؛ علایی طالقانی و همکاران، ۱۳۹۰) و مقایسه روشهای آماری و تحلیل سلسله مراتبی (AHP) (احمدي و همكاران، ۱۳۸۲؛ فيض نيا و همكاران، ۱۳۸۳؛ بهنيافر و همكاران، ۱۳۸۸؛ شیرانی و همکاران، ۱۳۸۹) طبقهبنديهاي متعددي ارايه دادهاند. اما بسته به وضعيت موجود منطقه مورد مطالعه، دقت و انعطاف هريک از اين روشها متفاوت خواهد بود. بنابراين جهت شناخت مناطق داراي پتانسيل زمينلغزش و تهيه نقشه پهنهبندي خطر بايد بهترين و دقيقترين روش را با توجه به عوامل موثر در رخداد پدیده و وضعيت منطقه انتخاب نمود (شيرانی، ۱۳۸۳). فرآيند تحليل سلسله مراتبي يكي از جامعترين سيستم‌هاي طراحي شده براي تصميم‌گيري با معيارهاي چندگانه است (قدسي‌پور، ۱۳۸۸). در این فرآیند عملیات وزن دهی به فاکتورها به سه روش صورت میگیرد: ۱). استفاده از دانش کارشناسي (کیفی) ۲). استفاده از دانش دادهاي (کمی) ۳). تلفیق دانش کارشناسي و دادهاي با هم (بهين گستر گيتي، ۱۳۸۷). روش اول داراي معايبي مانند، احتمال اشتباه نمودن کارشناس در تعيين وزن و مشکل استاندارد سازي واحدهاي اندازه گيري ذهني آنها، ميباشد. در روش دوم نیز درستي عملکرد به ميزان صحت و دقت جوابهاي اوليه موجود بستگي دارد. در روش سوم با استفاده روشهای آماری و کمی و قضاوت کارشناسان وزندهی فاکتورها به صورت مجزا انجام میشود. سپس وزن مطلوب با مقایسه مقادیر به دست آمده تعیین میشود. در نتیجه احتمال وقوع خطا کاهش یافته و وزنها به واقعیت نزدیکتر خواهند شد. محققین در بحث پهنهبندی خطر زمینلغزش تا کنون برای وزندهی اولیه فاکتورها در روش AHP از روش اول یعنی کارشناسی محض استفاده نموده و هیچگاه از روشهای کمی و تلفیقی جهت وزندهی فاکتورها استفاده نکردهاند.
[۱] – Multivariate Regression
[۲] – Analytical Hierarchy Process
منابع
احمدي، حسن؛ اسمعلي، اباذر؛ فيضنيا، سادات و محسن شريعت جعفري، (۱۳۸۲)، پهنه بندي خطر حركات تودهاي با استفاده از دو روش رگرسيون چند متغيره (MR) و تحليل سلسله مراتبي (AHP) (مطالعه موردي: حوضه آبخيز گرمي چاي)، مجله منابع طبيعي ايران، جلد ۵۶، ش ۴، صص ۳۳۶-۳۲۳٫
اشقلي فراهاني، ع، (۱۳۸۰)، ارزيابي خطر ناپايداري دامنههاي طبيعي در منطقه رودبار با استفاده از تئوري فازي، پاياننامه كارشناسيارشد زمينشناسي مهندسي، دانشگاه تربيت معلم تهران.
ايزدي، زهرا، (۱۳۸۵)، پهنهبندي خطر زمينلغزش با استفاده از روشهاي آماري (نمونه موردي: حوضه رودخانه ماربر)، پاياننامه كارشناسيارشد، دانشگاه اصفهان، گروه جغرافيا.
بداغي، ب، (۱۳۷۶)، پهنهبندي خطر زمينلغزش در بخشي ار حوضه شاهرود، پاياننامه كارشناسيارشد، دانشگاه، تهران، دانشكده منابع طبيعي.
بهنيافر، ابوالفضل؛ هادی قنبرزاده و محمدرضا منصوری دانشور، (۱۳۸۸)، پهنهبندی خطر زمينلغزش و ناپايداری دامنه‌ای به روشهای AHP و احتمال (مطالعه موردی: حوضه آبريز رودخانه کنگ، دامنه‌های شمالی بينالود)، مجله علمی پژوهشی فضای جغرافيايی دانشگاه آزاد واحد اهر، سال نهم، شماره ۳۷، صص ۷۸-۵۵٫
پژم، م، (۱۳۷۵)، پهنهبندي خطر حركتهاي تودهاي در حوضه آبخيز الموت رود، پاياننامه كارشناسيارشد آبخيزداري، دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران.
جوكار سرهنگي، عيسي؛ امير احمدي، ابوالقاسم و حسين سلمليان، (۱۳۸۶)، پهنهبندي خطر زمينلغزش در حوضه صفارود با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي، مجله جغرافيا و توسعه ناحيهاي، شماره ۹، صص ۹۳-۷۹٫
حق شناس، ابراهيم، (۱۳۷۵)، پهنه بندي خطر زمين لغزش و ارتباط آن با توليد رسوب در منطقه طالقان پايان نامه كارشناسي ارشد، دانشگاه تربيت مدرس.
رامشت، محمد حسين، (۱۳۷۵)، كاربرد ژئومورفولوژي در برنامهريزي ملي، منطقهاي، اقتصادي، چاپ اول، انتشارات دانشگاه اصفهان، ۲۶۸٫
سفيدگري، ر، (۱۳۸۱)، ارزيابي روشهاي پهنهبندي خطر در مقياس ۱:۵۰۰۰ (مطالعه موردي حوضه آبخيز دماوند)، پاياننامه كارشناسيارشد، دانشگاه تهران.
شادفر، صمد؛ يماني، مجتبي؛ قدوسي، جمال و جعفر غيوميان، (۱۳۸۶)، پهنهبندي خطر زمين لغزش با استفاده از روش تحليل سلسله مراتبي (مطالعه موردي: حوضه آبخيز چالكرود تنكابن)، مجله پژوهش و سازندگي در منابع طبيعي، ش ۷۵، صص۱۲۶-۱۱۷٫
شريعت جعفری، محسن؛ غيوميان، جعفر، (۱۳۸۷)، ارزيابی کارايی مدل آناليز دو متغيره در پهنهبندی خطر رانش زمين، مجله علوم دانشگاه تهران، ۳۴ (۱)- ص ۱۴۳-۱۳۷٫
شيراني، کورش؛ چاوشي، ستار و جعفر غيوميان، (۱۳۸۵)، بررسي و ارزيابي روش هاي پهنه بندي خطر زمين لغزش در پادناي علياي سميرم، مجله پژوهشي علوم پايه، دانشگاه اصفهان، ص ۳۵-۲۳٫
شيراني, کورش؛ غيوميان، جعفر و احمد مختاري، (۱۳۸۴)، بررسي و ارزيابي روش هاي آماري دو متغيره و چند متغيره در پهنه بندي خطر زمين لغزش، نشريه آب و آبخيز، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخيزداري، ص ۴۸-۳۶٫
شيراني، کورش، (۱۳۸۳)، ارزيابي مهمترين روشهاي پهنه بندي خطر زمين لغزش به منظور انتخاب روشي مناسب براي جنوب استان اصفهان منطقه سميرم، وزارت جهاد کشاورزي، پژوهشکده حفاظت خاک، ۱۰۴٫
شیرانی، کورش؛ سیف، عبداله و مسعود علیمرادی، (۱۳۸۹)، صحت سنجی روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و رگرسیون چند متغیره (MR) در پهنهبندی خطر زمینلغزش به کمک تکنیک GIS (مطالعه موردی: حوضه رودخانه ماربر)، مجله مهندسی فناوری اطلاعات مکانی، سال یکم، شماره سوم، صص ۱۰۸-۹۱٫
صفايي، جمال؛ مجيد اونق؛ منصور مصداقي و محسن شريعت جعفري، (۱۳۸۸)، مقايسه كارايي مدلهاي تجربي و آماري پهنهبندي خطر زمينلغزش( مطالعه موردي : آبخيز الموت رود)، مجله پژوهشهاي حفاظت آب و خاك، جلد شانزدهم، ش ۴، صص ۶۱-۴۳٫
طرح جامع آب كشور، (۱۳۷۸)، گزارش حوضه كارون، شركت مهندسين مشاور جاماب وابسته به وزارت نيرو.
عظيم پور، عليرضا؛ صدوقي، حسن؛ دلال اوغلي، علي و محمد رضا ثروتي، (۱۳۸۸)، ارزيابي نتايج مدل AHP در پهنهبندي خطر زمين لغزه (مطالعه موردي: حوضه آبريز اهرچاي)، مجله علمي پژوهشي فضاي جغرافيايي، سال نهم، ش ۲۶، صص ۷۸-۷۱٫
علایی طالقانی، محمود؛ رحیمزاده، زهرا، (۱۳۹۰)، شبیه سازی احتمال وقوع لغزش در حوضه آبخیز جوانرود با مدل تحلیل سلسله مراتبی (AHP) با تاکید بر ویژگیهای مورفولوژی، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال بیست و دوم، شماره ۴، صص ۷۲-۵۳٫
عليجاني، بهلول؛ قهرودي، منيژه و ابوالقاسم اميراحمدي، (۱۳۸۶)، پهنهبندي خطر وقوع زمين لغزش در دامنههاي شمالي شاه جهان با استفاده ازGIS (مطالعه موردي: حوضه اسطرخي شيروان)، فصلنامه تحقيقات جغرافيايي، ش ۸۴، صص ۱۳۱–۱۱۶٫
عليمحمدي، صفيه؛ پاشايي اول، عباس؛ شتايي جويباري، شعبان و لطفاله پارسايي، (۱۳۸۸)، ارزيابي كارايي مدلهاي پهنهبندي خطر زمينلغزش در حوضه آبخيز سيد كلاته راميان، مجله پژوهشهاي حفاظت آب و خاك، جلد شانزدهم، ش اول، صص ۷۸-۵۹٫
فيضنيا، سادات؛ كلارستاقي، عطااله؛ احمدي، حسن و مهرداد صفايي، (۱۳۸۳)، بررسي عوامل موثر در وقوع زمينلغزشها و پهنهبندي خطر زمين لغزش (مطالعه موردي: حوضه آبخيز شيرينرود سد تجن)، مجله منابع طبيعي ايران، جلد ۵۷، ش ۱، صص ۲۲-۳٫
قدسي‌پور، سيد حسن، (۱۳۸۸)، فرآيند تحليل سلسله مراتبي، انتشارات دانشگاه صنعتي اميرکبير، چاپ هفتم، تهران.
گرايی، پرويز؛ کريم سليمانی؛ سيد رمضان موسوی و عطاء الله کاويان، (۱۳۸۸)، مدل سازی منطقهای خطر زمينلغزش با استفاده از روش آماری رگرسيون چند متغيره در حوضه آبخيز لاجيم رود ساری، مجله علوم زمين، سال نوزدهم، شماره ۷۳، صص ۳۶-۲۹٫
محمودي، فرج الله، (۱۳۸۳)، ژئومورفولوژي ديناميك، دانشگاه پيام نور، چاپ ششم، ۳۶۴٫
مسعوديان، ابوالفضل؛ كاوياني، محمد رضا، (۱۳۸۶)، اقليم شناسي ايران، انتشارات دانشگاه اصفهان.
موحد دانش، علي‌اصغر، (۱۳۷۳)، هيدرولوژي آب‌هاي سطحي ايران، تهران انتشارات سمت.
موسسه تحقيق در عمليات بهين گستر سازه، (۱۳۸۷)، تحيل سلسله مراتبي و AHP Master.
Gee, M. D., (1992) Classification of landslides hazard Zonation methods and a test of predictive capability. Bell, Davi,H(Ed.), Proceedings 6 th International Symposium on Landslide, 48-56.
Van Westen, C.J., Rengers, N., Terline, M.T.J., and Soeters, R. (1997) Predication of the Occurrence of slope Instability Phenomena through GIS-Based Zonation. Journal of Geologisches Rundschau, No. 86, Pp. 404-414.
Guzzetti, F., Cardinali, M., Relchenbach, P., Carrara, A., (2000) Comparing Landslide Maps: A case Study in the Upper Tiber River Basin, Central Italy, Environmental Management, Vol. 25, No. 3, PP. 247-263.
Saro Lee, Kyungduck M., (2001), Statistical Analysis of Landslide Susceptibility at Yonging, Korea, Enviromented Geology, 40: 1095-1113.
Murat Ercanogla. Canada Gokceoglu, (2002), assessment of Landslide Susceptibity for a Landslide pron Area (North of Yenice, NW Turkey) by Fuzzy Approach, Environmental Geology, 41: 720-730.
Chowd Hury, R., Flentije, P (2003), Role of Slope Reliability Analysis in Landslide Risk Management, Bull. Eng. Geol. Env. 62:41-46.
Ownegh, M., (2004), Assessing the Application of Australian Landslide databases for hazard management, 13 th International Soil Conservation Organization Conference – Brisbane, July.
Nefeslioglu, H.A., Duman, T.Y., Durmaz, S., (2008). Landslide susceptibility mapping for a part of tectonic Kelkit Valley (Eastern Black Sea region of Turkey). Journal of Geomorphology, 94 (3-4), Pp. 401-418.
Yalcin, A., (2008). GIS-based landslide susceptibility mapping using analytical hierarchy Process and bivariate statistics in Ardesen (Turkey): Comparisons of results and confirmations. Journal of Catena, No: 72; Pp. 1 – ۱۲٫
A. Vahidnia. M. H., A. Alimohammadi. A. & Hosseinali.F., (2009). Landslide Hazard Zonation Using Quantitative Methods in GIS, International Journal of Civil Engineerng. Vol. 7, No. 3, Pp: 176-189
Vahidnia, M. H., Alesheikh, A. A., Alimohammadi, A., & Hosseinali, F., (2009). Landslide Hazard Zonation Using Quantitative Methods in GIS. International Journal of Civil Engineering, Vol. 7, No. 3, Pp. 176-189.
Van Westen, C.J. (1998), Geographic Information Systems in Slope Instability Zonation (GISSIZ), Volume I, II.
