عوامل مختلفي در رخداد زمين لغزش دخالت دارند، ارزش و اولويت هر كدام از اين عوامل و عناصر آنها بسته به موقعيت منطقه هدف، متفاوت ميباشند. صرف نظر از روش پهنهبندي مورد استفاده هراندازه انتخاب عوامل موثر و کلاسبندي آنها دقيقتر باشد نتيجه بدست آمده به واقعيت نزديکتر خواهد بود. با توجه به موقعيت منطقه، مورفومتري حوضه، بررسيهاي ميداني، مرور مطالعات انجام شده در مناطق مشابه (حوضههای کارون شمالی و دز عليا)، نقشههاي موضوعي موجود و نيز روش مورد استفاده، ۹ عامل ليتولوژي، كاربري اراضي، پوشش گياهي، بارش، شيب، جهت شيب، فاصله از جاده، فاصله از گسل و فاصله از آبراهه انتخاب و مورد بررسي قرار گرفت. که هرکدام از اين عوامل به ردههاي مختلفي تقسيم گرديد و مجموعاً ۵۴ پارامتر جهت انجام پهنهبندي خطر زمين لغزش بدست آمد.
– تهیه ی لایههای اطلاعاتی عوامل موثر و کلاسبندی پارامترها
پس از تهیه نقشه پراكنش زمين‌لغزشها و تعیین عوامل موثر بايد لايههاي اطلاعاتي عوامل موثر تهيه و سپس هر كدام از آنها جهت بدست آوردن واحدهاي همگن و کمي کردن عاملها و در نهایت دخالت در معادله رگرسيوني كلاس‌بندي شوند. جهت کلاسبندی برخی از عوامل مانند شيب، بارندگی، فاصله از آبراهه، گسل و جاده با توجه به ويژگيهاي خاص آن عامل از نمودار فراوانی تجمعی پيکسلها در برابر ارزش هر پيکسل استفاده شده است. روی اين منحنی مناطقی که شيب منحنی تغيير پيدا میکند بهعنوان مرز يک کلاس با کلاس ديگر در نظر گرفته شد. در مورد نقشههای جهت شيب، زمينشناسی، کاربری اراضی، پوشش گياهی با توجه به محتويات هر لايه، ردهبندی انجام گرفت (شیرانی و همکاران، ۱۳۸۹). در جدول شماره (۱) لیست عوامل، ردهها و کدهای مربوط به آنها آمده است (جدول ۱). ذیلاً به تشریح مراحل تهیه لایههای اطلاعاتی و کلاسبندی آنها میپردازیم:
– لایههای اطلاعاتی زمينشناسي و گسلهاي منطقه بر اساس نقشههاي زمينشناسي ۱:۲۵۰۰۰۰ چهار گوش گچساران-بهبهان و چهارگوش بروجن (شركت ملي نفت ايران)، نقشههاي زمينشناسي ۱:۱۰۰۰۰۰ سازمان زمینشناسی کشور برگ‌هاي سميرم، دنا، سيسخت، ياسوج و لايه رقومي زمينشناسي كل ايران (پايگاه دادههای علوم زمين) تهيه گرديد. سپس نقشه رقومي زمينشناسي تهيه شده از منطقه مورد مطالعه با توجه به ويژگيهاي سازندهــا
عامل
کد
كلاس
كد
عامل
کد
كلاس
كد
فاصله از جاده
(مـــــتر)
ROD
۰-۵۰۰
ROD1
فاصله از گسل
(متـــــر)
FLT
۰-۱۵۰۰
FLT1
۵۰۰-۱۰۰۰
ROD2
۱۵۰۰-۳۵۰۰
FLT2
۱۰۰۰-۵۰۰۰
ROD3
۳۵۰۰-۵۰۰۰
FLT3
>5000
ROD4
>5000
FLT4
فاصله از آبراهه
(مــــــتر)
DRN
۰-۲۵۰
DRN1
پوشش گياهي
RNG
بدون پوشش
RNG1
۲۵۰-۵۰۰
DRN2
فقير
RNG2
۵۰۰-۱۰۰۰
DRN3
خيلي فقير
RNG3
>1000
DRN4
غني
RNG4
بارش
(ميليمـتر)
RAN
۴۵۰-۶۵۰
RAN1
جهت شيب
ASP
E
ASP1
۶۵۰-۸۵۰
RAN2
N
ASP2
۸۵۰-۱۰۰۰
RAN3
NE
ASP3
شيب (درصد)
SLP
۰-۱۵
SLP1
NW
ASP4
۱۵-۲۵
SLP2
S
ASP5
۲۵-۴۰
SLP3
SE
ASP6
۴۰-۷۰
SLP4
SW
ASP7
>70
SLP5
W
ASP8
سازندهاي زمين شناسي
LIT
بختياري
LIT1
کاربري اراضي
LUS
کشاورزي
LUS1
ميلا
LIT2
باغ
LUS2
كشكان
LIT3
رنج خوب
LUS3
سورمه
LIT4
مختلط (کشت ديم، آبي و رنج متوسط)
LUS4
گورپي
LIT5
مختلط (رنج متوسط، کشت ديم و آبي)
LUS5
ايلام
LIT6
رنج متوسط
LUS6
ايلام – سروك
LIT7
رنج فقير
LUS7
گورپي ۲
LIT8
شهر
LUS8
كواترنر
LIT9
مختلط (کشت ديم و آبي)
LUS9
داريان
LIT10
سنگ
LUS10
داريان-فهليان
LIT11
مختلط (زراعت و باغ)
LUS11
جدول ۱: كلاس‌بندي عوامل موثر در رخداد زمين‌لغزش و كدهاي اعمال شده براي آنها
به يازده كلاس تقسيم شد (شکل ۳ ؛ الف). همچنین باستفاده از لايه رقومي تهيه شده از گسلهاي حوضه ماربر نقشه فاصله از گسل در محيط GIS به صورت رستر تهيه شده و با توجه به نمودار فراواني تجمعی پيكسلها به چهار كلاس ۱۵۰۰-۰ متر، ۳۵۰۰-۱۵۰۰ متر، ۵۰۰۰-۳۵۰۰ متر و بيشتر از ۵۰۰۰ متر تقسيم شد (شکل ۳ ؛ ب).
– لایههای اطلاعاتی شيب و وجه شیب حوضه؛ نقشه شيب حوضه با استفاده از DEM منطقه در نرم افزار Arc GIS به دست آمد. نقشه شيب بر اساس نمودار فراواني تجمعی پيكسلها به پنج رده تقسيم شد و شيب ۱۵-۰ درصد بيشترين مساحت را در منطقه داشت، شيب ۷۰-۴۰، ۴۰-۲۵، ۲۵-۱۵ و بيشتر از ۷۰ درصد به ترتيب در ردههاي بعدي از نظر مساحت قرار دارند (شكل ۳ ؛ ج). نقشه جهت شيب نيز با استفاده از DEM منطقه در نرم افزار Arc GIS بر اساس جهات جغرافيايي به صورت هشت كلاس تهيه شد (شکل ۳ ؛ د).
– لایههای كاربري اراضي و پوشش گياهي منطقه با استفاده از پردازش تصاویر ماهوارهای ETM+2002 در نرم افزار ENVI4/7 و نقشههای کاربری اراضی و پوشش گیاهی سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور با مقیاس ۱:۲۵۰۰۰۰، جهت آناليزهاي بعدي در محيط GIS تهيه گرديد. نقشه پوشش گياهي بر اساس تراكم به چهار كلاس بدون پوشش، خيلي فقير، فقير و غني تقسيم بندي شد (شكل ۴ ؛ الف)، همچنين نقشه كاربري اراضي بر اساس نوع كاربري و پوشش موجود در يازده رده طبقهبندي گردید (شکل ۴ ؛ ب).
– لایههای اطلاعاتی فاصله از آبراهه و فاصله از جاده؛ نقشه آبراههها و جادههای حوضه با استفاده از نقشههاي توپوگرافي ۱:۵۰۰۰۰ و ۱:۲۵۰۰۰ منطقه و لايههاي رقومي كل كشور (پايگاه دادههاي علوم زمين) تهيه و جهت آناليزهاي بعدي رقومي گرديد. كلاسهاي لايه فاصله از آبراهه و فاصله از جاده نيز مانند لايههاي فاصله از گسل و ردههاي شيب با استفاده از نمودار تجمعی فراواني پيكسلها در محيط GIS استخراج و نقشه آنها ترسيم شد. لايه فاصله از آبراهه در چهار رده ۲۵۰-۰، ۵۰۰-۲۵۰، ۱۰۰۰-۵۰۰ و بيشتر از ۱۰۰۰ متر طبقهبندي (شكل ۴ ؛ ج) و لايه فاصله از جاده نيز به چهار كلاس ۵۰۰-۰، ۱۰۰۰-۵۰۰، ۵۰۰۰-۱۰۰۰ و بيشتر از ۵۰۰۰ تقسيم گردید (شكل ۴ ؛ د).
– جهت بررسي پارامترهاي مربوط به بارندگي و تهیه لایه هم بارش از دوره آماري سي ساله استفاده گرديد، و با توجه به رابطه همبستگي بين ايستگاه‌ها به تكميل و بازسازي آمار در موارد مربوط به نقصان آمار در ايستگاه‌هاي مورد نظر اقدام گرديد. با استفاده از ارقام ميانگين سالانه بارندگي و ارتفاع ايستگاه‌هاي منطقه متوسط بارندگي را در كل منطقه محاسبه نموده، و نقشه هم بارش حوضه ماربر به کمک میانیابی در نرم افزار Surfer تهيه شد. لایه بدست آمده با توجه به نمودار فراواني تجمعی پيكسلها در محيط GIS به سه كلاس ۶۵۰-۴۵۰، ۸۵۰-۶۵۰ و ۱۰۰۰-۸۵۰ ميليمتر تقسيم شد (شكل ۵).
