به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، آفت دهانی یک بیماری دردناک و عود کننده مخاط دهان بوده که به صورت زخم‌های کوچک و بزرگ، گرد و کم عمق هستند که در داخل دهان شکل می‌گیرند.
آفت های دهانی زخم‌های دردناکی هستند که درون دهان و اغلب در پایه لثه، درون گونه‌ها یا لب‌ها، روی کام نرم یا روی زبان به وجود می‌آیند. مکانیسم دقیق ایجاد آفت هنوز به درستی روشن نیست اما به نظر می‌رسد واکنش‌های ایمنی بدن بیمار در ایجاد آن دخیل باشد.
زخم‌های آفتی زمانی ایجاد میشود که به دلایل نامشخص سیستم ایمنی بیمار وجود یک مولکول ناشناخته را اعلام می‌دارد، حضور این مولکول سبب حمله لنفوسیت خواهد شد نتیجه این فرآیند پیدایش زخم‌های آفتی خواهد بود.
هرچند درمان قطعی برای آفت وجود ندارد اما روش‌هایی وجود دارد که در کاهش مدت زمان حضور زخم و نیز کاهش درد و ناراحتی و تسریع بهبودی بیمار موثر است، این روش‌ها شامل بکار گیری نکات تغذیه‌ای و غیر تغذیه‌ای است.
مصرف گلوتن گندم، فلفل، لیمو، آب لیمو، پرتقال، گوجه‌فرنگی، رب گوجه‌فرنگی، توت‌فرنگی، شکلات و گردو ایجاد آفت دهان را تشدید می‌کند. مصرف بادمجان نیز بروز آفت دهان را تشدید می‌کند.
مصرف مرتب و روزانه ماست، گنجاندن مواد غذایی سرشار از آهن، اسیدفولیک، و ویتامین ب ۱۲ در رژیم غذایی موجب از بین رفتن آن میشود.
از آنجایی که یکی از دلایل بروز آفت می‌تواند کمبود دریافت ریزمغذی‌ها باشد، خوردن موادی همچون جگر، غذاهای دریایی، گوشت قرمز کم چربی، لوبیای خشک، حبوبات، سبزیجات دارای برگ‌های سبز تیره و پهن و زرده تخم‌مرغ که بهترین منابع آهن هستند در بهبود این مشکل موثر است.
مصرف سیب و خرمالو نیز در درمان آفت دهان تأثیرگذارند.
کمبود ویتامین B12 و آهن از مهم‌ترین علل آفت دهان
بهترین روش جبران کمبود ویتامین B12 و آهن در این افراد رعایت یک رژیم غذایی مناسب همراه با گوشت قرمز است و مکمل‌های آهن به عنوان روش درمانی به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.
تغییرات هورمونی در زنان یکی دیگر از عوامل این بیماری است. ایام قبل از قاعدگی و دیگر عوامل تغییرات هورمونی خصوصاً افزایش هورمون استروژن در بروز ضایعات آفتی موثر است.
آزمایش خون C.B.C، جهت بررسی میزان آهن کافی، اسیدفولیک و ویتامین B12 لازم است انجام شود. اگر فردی به دلیل کمبودهای تغذیه‌ای و نقایص خونی دچار آفت دهانی شود بهترین روش درمانی این افراد تجویز رژیم غذایی مناسب است و مکمل‌های آهن به علت اینکه در بدن ذخیره نمی‌شوند به هیچ‌وجه مناسب نیست.
افراد مستعد آفت دهان از مصرف غذاهای تند و سخت اجتناب کنند
افراد مبتلا و یا مستعد به آفت دهان را از مصرف غذاهای کنسرو شده‌ی تیز و تند و غذاهای دارای سفتی بیش از حد اجتناب کنند، مصرف غذاهای سخت باعث ضربه و تروما به دهان و غذاهای تند میزان بروز آفت دهان را افزایش می‌دهند.
آفت دهان ساده‌ترین ضایعه دهانی است. از آنجایی که هر نوع ضایعه‌ای در دهان به شکل زخم ظاهر میشود، بنابراین توصیه میشود هر نوع زخم در دهان به عنوان آفت شناخته نشود، ولی با این حال در اسرع وقت باید به پزشک معالج نشان داده شود. آفت دهان، زخم‌های منفرد با پایه و بنیاد ژنتیک است و این بیماری گاهاً در برخی خانواده‌ها شایع‌تر است. آفت دهانی بعد از سنین ۱۰ سالگی شیوع بیشتری پیدا می‌کند.
تغذیه نادرست یکی از عوامل مستعد کننده بروز آفت دهان است؛ مصرف مقدار کم ویتامین ب که در سبزیجات و میوه‌ها موجود است، کاهش مصرف غذاهایی که منبع آهن می‌باشند از جمله گوشت و تخم‌مرغ، بیماری کم خونی و سنین بلوغ به ویژه در دختران، عوامل مستعد کننده بروز بیماری آفت دهان می‌باشند.
ضربه یا تروما از دیگر علل بروز بیماری آفت است و افرادی که مستعد بیماری آفت دهان می‌باشند می‌بایست از مصرف غذاهای تند و تیز و سخت اجتناب کنند؛ چرا که گاز گرفتن و مصرف این نوع غذاها منجر به ایجاد ضربه به دهان و بروز آفت در دهان میشود.
افرادی که بیش از دو مرتبه در طول یک ماه به یک نوع آفت در دهان دچار می‌شوند، با توجه به این که برخی بیماری‌های روماتولوژی به صورت زخم‌های دهانی تظاهر می‌یابند، بیمار حتماً با یک متخصص روماتولوژی نیز مشورت نماید.
بیماری آفت دهان، تغذیه فرد را مختل می‌کند؛ بنابراین به منظور درمان آن می‌توان از روش هوتو شیمیایی استفاده نمود که در این روش با استفاده از ماده‌ای اسیدی ناحیه آفت سوزانده و زخم بهبود مییابد. بهترین روش درمان آفت دهان مصرف کپسول آنتی‌بیوتیک و تتراسایکلین است و استفاده از دهان‌شویه‌های محتوی کورتون نیز می‌تواند آفت دهان را بهبود بخشد.
داروی طبیعی رفع آفت دهان
“تانن” موجود در انار خواص ضد باکتریایی و ضدعفونی کننده دارد و برای رفع آفت دهان موثر است. رب انار از تغلیظ آب انار جوشانده حاصل میشود و در صورت تهیه از انار مرغوب و فرایند بهداشتی، مصرف آن مفید است. در طی تهیه رب انار، میزان ویتامین c موجود در انار کاهش مییابد، اما “پلی‌فنول‌ها” و “اسید الایژیک” انار در رب انار نیز محفوظ می‌ماند.
مغز و میوه خشک و شکلات نخورید
آفت، ضایعات دردناک ریز و خوش‌خیمی در ناحیه دهان و زبان هستند. برای درمان هر چه سریع‌تر آفت راهی وجود ندارد اما می‌توان با کنترل رژیم غذایی از پیشرفت آن جلوگیری کرد.
۸ درصد افرادی که آفت می‌زنند معتقدند مصرف مغزها باعث آن بوده و ۱۵ درصد افراد معتقدند مصرف مغز و میوه‌های خشک سبب تشدید آفت‌های دهانی در آن‌ها میشود.
گردو، بادام، پسته و شکلات، مواد غذایی آلرژن هستند اما این تنها دلیلی نیست که می‌گوییم نباید این نوع مواد غذایی را مصرف کنید. در حقیقت چربی این مواد غذایی باعث افزایش اسیدیته معده شده و در بروز آفت نقش دارد. این موضوع زمانی که مغزها فراوری شده‌اند یعنی به شکل بوداده یا دودی یا نمکی عرضه می‌شوند، شدیدترخواهد بود.
علت آفت دهان ناشناخته است ولی ممکن است خودایمنی باشد. دوره آن حدود یک هفته است و اغلب پس از آن بدون درمان هم بهبود مییابد. درمان آن اغلب علامتی است و برای رفع آن بیشتر از دهانشویه یا قطره استفاده میشود.
آفت دهان در قسمت زیرین زبان
اتیولوژی آفت عود کننده دهانی، دقیقاً مشخص نیست اما مواردی به عنوان علل زمینه ساز برای آن معرفی شده‌اند؛ مانند زمینه ارثی، استرس، اختلالات ایمونولوژیک، عوامل هورمونی، کمبودهای تغذیه‌ای و نقایص خونی، سیگار و حساسیتهای غذایی.
علائم آفت محدود به دهان هستند و بیمار علائم عمومی (مانند تب) ندارد. علامت اصلی درد یا سوزش در محل آفت است. ممکن است درد با بعضی غذاها و آشامیدنی ها (مانند اسیدها ) تشدید شود. با بهبود زخم درد نیز کاهش مییابد.
درمان آفت
آفت خودبخود خوب میشود و معمولاً نیازی به درمان ندارد. برای آفت اگر درمانی صورت بگیرد معمولاً به دو منظور زیر خواهد بود:
۱ – کاستن از درد و التهاب و استرس
۲ – جلوگیری از اضافه شدن عفونت ثانویه به آن
به نظر می رسد ویتامین ب۱۲ در درمان آفت عود کننده موثر باشد (۲). دهانشویه‌هایی مانند بنزیدامین، دیفن هیدرامین، میرتوپلکس و کلرهگزیدین نیز ممکن است به کار روند. تغییر خمیردندان و قطع مصرف سیگار نیز می‌تواند مفید باشد.
رایج‌ترین درمان‌هایی که در این خصوص توصیه میشود شامل موارد زیر هستند:
۱- رعایت بهداشت دهان
۲- استفاده از مواد محافظ موضعی(Orabase) حاوی استروئیدهای موضعی همچون تریامسینولون یا Flucinolone یا Clobetasol.
۳- استفاده از آنتی‌بیوتیک موضعی همچون کلرهگزیدین، بنزیدآمین یا پرسیکا
۴- استفاده از آنتی‌بیوتیک موضعی مانند کپسول‌های ۲۵۰ میلی گرمی تتراسایکلین در cc۵ سرم فیزیولوژی حل شده به صورت دهانشویه
۵- رفع کمبودهای ویتامینی و املاح سرمی همچون ویتامین B۱۲، آهن و اسید فولیک و پرهیز از غذاهای آلرژی زا
۶- استفاده از داروهای بی حس کننده موضعی همچون لیدوکائین و یا دیفن هیدرامین
بهترین درمان برای آفت دهان استفاده از داروهای گیاهی مانند مریم‌گلی و عصاره گل میخک می‌باشد زیر تاثیر آن بسیار سریع در حد ۲ الی ۵ دقیقه است.
۸-مالیدن ویکس به روی آن باعث میشود زود خوب شود یعنی دو روز
درمان گیاهی آفت دهان
برگ ریحان : برگ ریحان تازه را بجوید. این کار را دوبار در روز تکرارکنید، هر بار می‌توانید ۳ تا ۵ برگ ریحان را بجوید. این روش را تا درمان آفت ادامه دهید.
پیاز : پیاز را به شکل خام بخورید. می‌توانید همراه غذا و به عنوان چاشنی از آن استفاده کنید. پیاز به دلیل داشتن سولفور در درمان آفت دهان بسیار مؤثر است.
گوجه‌فرنگی : می‌توانید در سالاد از آن استفده کنید یا بطور جداگانه بطور روزانه مصرف کنید. روش دیگر قرقره کردن آب گوجه‌فرنگی است. دو تا سه بار در روز این کار را انجام دهید و تا درمان آفت ادامه دهید.
دمنوش گل‌همیشه بهار/ مریم گلی : می‌توانید به صورت دهان شویه نیز این دمنوش را قرقره کنید. برای تهیه دمنوش کمی از گیاه خشک را در آب بجوشانید. برای دهان شویه صبر کنید دمنوش سرد شود و پس از آن قرقره کنید.
زردچوبه : کمی پودر زردچوبه را با یک قاشق غذاخوری گلیسیرین مخلوط کنید تا به شکل خمیری درآید. این خمیر را مستقیماً بر روی زخم بگذارید. می‌توانید به جای گلیسیرین از آب استفاده کنید.
روغن نعناع : روغن نعناع را مستقیماً بر روی زخم‌ها استفاده کنید تا درد آن کاهش یابد. می‌توانید دوباردر روز این کار را انجام دهید. سعی کنید روغن نعناع حداقل ۱۵ تا ۲۰ دقیقه بر روی زخم‌ها باقی بماند، سپس دهان را با آب شستشو دهید.
پنیر محلی : ماست درمان مؤثری برای آفت دهان است. خوردن ماست دوبار در روز یا خوردن ترکیب موز و ماست برای صبحانه در بهبود آفت مفید است. پنیر محلی نیز مفید است.
آب پرتقال : خوردن آب پرتقال تازه (۳ تا ۴ نوبت در روز) می‌تواند به درمان زخم آفت کمک کند. جالب است بدانید که یکی از دلایل بروز آفت دهان، کمبود ویتامین C است. آب پرتقال تازه سرشار از ویتامین C است و استفاده روزانه‌ی آن، ویتامین C مورد نیاز بدن را تأمین می‌کند.
شیرنارگیل : از شیرِنارگیل به عنوان دهان شویه، ۳ تا ۴ بار در روز استفاده کنید و تا بهبودی زخم‌ها ادامه دهید. می‌توانید مقدار کمی عسل را با شیرِنارگیل مخلوط کنید و از آن برای دهانشویه استفاده کنید.
دوغ : به طور روزانه مصرف کنید. دوغ یکی از مؤثرترین روش‌های درمان آفت است.
آب : به طور متناوب با آب سرد و گرم دهان را شستشو دهید. هر بار دو فنجان آب کافی است (یکی سرد، دیگری گرم). این درمان بسیار ساده و در دسترس است.
شاه توت : خوردن آب شاه‌توت، راه درمانی دیگری است که باعث کاهش درد و تحریک زخم‌های دهانی میشود.
تخم گشنیز : یک قاشق از تخم گشنیز را در مقداری آب بجوشانید، پس از سرد شدن محلول، به عنوان دهان شویه از آن استفاده کنید. این کار را ۳ تا ۴ بار و تا بهبود زخم‌ها ادامه دهید.
آلوئه ورا : آب آلوئه ورا را ۲ تا ۳ بار در روز قرقره کنید و تا بهبودی زخم ها ادامه دهید.
روغن درخت چای : این روغن را مستقیما بر روی زخم‌ها قراردهید. مهم است که این کار را پیش از خواب در شب انجام دهید. راه دیگر این است که ۳ تا ۴ بار در روز آن را در محل زخم‌ها قراردهید. می‌توانید روغن درخت چای را با آب گرم و نمک مخلوط کنید و مخلوط را به عنوان دهان شویه استفاده کنید.
دارچین : مقداری پودر دارچین را با آب گرم مخلوط کنید و به عنوان دهان شویه تا درمان آفت استفاده کنید. بهتر است این محلول را صبح‌ها استفاده کنید.
پاپایا : خوردن میوه‌ی پاپایا به بهبود زخم‌ها کمک می‌کند. افرادی که مبتلا به آفت هستند نباید از غذاهای تند و پرادویه استفاده کنند. خوردن آب و کاهش استرس در بهبود سریع‌تر زخم‌ها مؤثر است.
