دکتر سید رسول موسوی، مدیرکل اسبق دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه که سفیری در فنلاند و تاجیکستان را نیز در کارنامه اش دارد در این باره می گوید: " برای اولین بار آقای پوتین چند روز قبل طی یک مصاحبه ای اعلام کرد که روابط ایران و روسیه یک رابطه راهبردی است و این بیانگر آنست که حرکتی جدی در منطقه در حال وقوع است. دکتر موسوی که روز شنبه میهمان کافه خبر در خبرگزاری خبرآنلاین بود در گفتگویی مفصل اهداف و چشم اندازهای نشست سه جانبه را مورد بررسی قرار داد که در ادامه می خوانید:
در ابتدا ارزیابی تان را از اهداف سفر آقای روحانی به باکو و نشست سه جانبه بفرمایید. با تشکر از دعوت شما و تبریک به مناسبت روز خبرنگار و گرمیداشت یاد و خاطره شهدای خبرنگار. سفر آقای روحانی دو بخش تقسیم می شود: یک بخش سفر دوجانبه برای جمهوری آذربایجان، بخش دوم سفری است که آقای پوتین هم وارد باکو می شود و یک دیدار سه جانبه صورت می گیرد. سفر دوجانبه به آذربایجان در ادامه ملاقات و دیدارهای قبلی است. جالب است بدانید که از زمان ریاست جمهوری آقای روحانی، این هفتمین دیدار روسای جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان است. در واقع می توان گفت که در بین ملاقات با روسای کشورها، ملاقات با رییس جمهور آذربایجان مقام اول را داراست و رییس جمهور کشورمان با هیچ یک از مقامات کشورهای دیگر به این تعداد دیدار نداشته است. در دوره دولت روحانی روابط با کشور آذربایجان در کل مثبت بوده است. بین ایران و آذربایجان چالش هایی بوده که می توان گفت در این دوره با ملاقاتهایی که صورت گرفت، این چالشهای ما با باکو مدیریت شد. مثلا در حوادث نارداران و یا سایر تحولات در این کشور، رابطه ما با باکو می توانست ضربه بخورد اما دو طرف تلاش کردند که این چالشها را مدیریت کنند. در مجموع اجلاس سه جانبه ایران-روسیه-آذربایجان از نگاه من بسیار مهم است. به چند دلیل:
دستور کار مشخص این اجلاس به تصمیم گیری جدی تر در مورد کریدور شمال به جنوب می پردازد. کریدوری که اقیانوس هند را از طریق ایران، آذربایجان و روسیه هم به خاک روسیه وصل می کند و هم از طریق روسیه به اروپا وصل می‌شود. 7200 کیلومتر طول این کریدور است و از قسمتهای مختلف از جمله راه زمینی، دریایی و ریلی عبور می کند و مسیر دریایی را فوق العاده کوتاه می کند. این یکی از مهمترین پروژه هایی است که در این نشست درباره آن بحث خواهد شد. البته در کنار آن، بحث تکمیل راه آهن رشت به آستارا نیز مطرح می شود. به این شکل که قسمتی از این راه در خاک آذربایجان است، باکو را به آستارا متصل می کند، قطعه کوتاهی در حدود 7 کیلومتر از آن باقی مانده بود که به سرعت روی آن کار می کنند. قطعه بعدی این مسیر، آستارا به رشت است، که دولت آذربایجان گفته که قرار 500 میلیون دلار هم قرار است در آن سرمایه گذاری کند. به علاوه اینکه قطعه رشت- قزوین هم در حال آماده شدن است.
البته در گذشته بین ایران و روسیه راه آهن وجود داشته است- راهی که ارمنستان، نخجوان و جلفا را به خاک شوروی متصل می کرد، در جریان جنگهای ارمنستان و آذربایجان آسیب دید و کنار گذاشته شد و این راه آهن به صورت جدید افتتاح می شود. در جریان جنگ جهانی دوم نیز راه آهن سراسری ایران استفاده شد، ولی بعد از استقلال جمهوری های جدا شده از شوروی، این راه آهن قطع شد. در حال حاضر این راه آهن در ظرفیت و فضای جدید قرار است با کمک سه کشور مجددا راه اندازی شود. این دستور کار روشن و موجود اجلاس سه جانبه است.
با این حال مسئله مهمی که باید بدان توجه کرد این است که ماهیت این دیدار بسیار مهم است. البته نباید آنرا خیلی بزرگ کرد. چون نه دیدار استراتژیک است و نه دیداری با اهداف و تصمیمات ویژه است. ایران تاکنون نشست های چند جانبه زیادی با کشورهای منطقه اعم از ارمنستان، ترکمنستان، اوکراین و... داشته اما این نشست سه جانبه، تاکتیکی، مهم و دارای چند نکته ظریف است:
نکته مهم در این اجلاس حضور روسیه به عنوان یکی از ضلع های این مثلث است. آنهم در حالی که روسیه همیشه برای همکاری با کشورهای دیگر در منطقه قفقاز با اکراه گام برداشته است. نکته مهم دیگر این است که اگر شما به صحبت های مقامات روسی و ایرانی گوش کنید، می بینید که طرفین همواره بر رابطه تأکید می کردند. طرفین تأکید می کنند که رابطه خوب و رو به گسترش است. اما تاکنون شاهد نبودیم که یک مقام روسی، رابطه با ایران را استراتژیک بنامد. برای اولین بار آقای پوتین چند روز قبل طی یک مصاحبه ای اعلام کرد که روابط ایران و روسیه یک رابطه راهبردی است. این بیانگر آن است که یک حرکت جدی در منطقه در حال وقوع است، بدین معنا که روسیه حضور جدی تر ایران در حوزه کشورهای قفقاز که همواره کرملین آنرا حیاط خلوت خود می دانست، پذیرفته است. اگر به دلایل این امر بخواهیم اشاره کنیم باید بگویم روند تحولات منطقه، از همه مهمتر بحران قره باغ، و ....
احداث کریدور می تواند موضوع اصلی نشست باشد؟ بله البته به عنوان یک پایه مذاکراتی. می خواهم بر خود این نشست به عنوان یک اتفاق تأکید کنم که یک اساس توافق شده به نام کریدور دارد و می تواند از درون آن، به کریدور به اضافه موضوعات دیگر هم رسید. کریدور به اضافه مسائل امنیتی به اضافه توافقات سه کشور در همکاری های منطقه‌ای به اضافه مسائل تجارت. بنابراین نمی شود گفت که این اجلاس صرفا در حد کریدور تمام می شود. کریدور پایه است و می توان مسائل دیگری هم به آن اضافه کرد.
قره باغ هم بخشی از محور مذاکرات خواهد بود؟ دستور کاری برای آن تعریف نشده است اما اینها قرائنی است که حدس زده می شود. ممکن است که به دلیل اهمیت موضوع و روند تحولات طی ماههای اخیر و درگیریهای صورت گرفته، طرفین درباره قره باغ هم صحبت کنند. به خصوص اینکه گفته می شود آذربایجان هم به توافقاتی در مورد زمین های مورد اختلاف دست یافته بود. مساله بعد این است که احتمالاً روسها بتوانند راه حلی براساس یک توافق بین المللی با نظر سازمان ملل و گروه مینسک برای بحران قره باغ در منطقه داشته باشند. روسها پیشتر با تشکیل آن گروه برای حل بحران در آن قضیه موفق نبودند و به نظر میرسد که در حال حاضر هم روسیه می خواهد تحرکاتی در این زمینه داشته باشد.
نقش کشورهای منطقه در این میان بسیار مهم است. حضور ایران می تواند در منطقه مهم باشد. رابطه ایران و ارمنستان و ارمنستان و روسیه بسیار راهبردی است. از این رو ملاقات پوتین با روحانی در کنار رییس جمهور آذربایجان در صورت پشتیبانی جدی و کارشناسی می تواند مطالب بسیار مهمی را در منطقه مورد پوشش قرار دهد. البته به این مسئله بستگی دارد که کارشناسان حاضر در نشست تا چه میزان بتوانند روی مسائل متمرکز شوند.
چرا روسها در این مرحله تمایل دارند که ارتباطات شان را با ما قوی کنند؟ موضوع کریدور شمال جنوب موضوع بسیار مهمی است، یعنی یک تغییر جدی در مسیر انتقال تجارت است و اگر یک ترانزیت ثابت وجود داشته باشد می تواند برای کشورهای منطقه سودآور باشد. از سویی بین چین و روسیه رقابت هایی ایجاد شده و کشور چین بحث یک راه و یک کمربند و احیای جاده ابریشم را مطرح کرده است. البته جاده ابریشیمی که چینی ها مطرح می کنند با جاده ابریشم سنتی متفاوت است. این طرح به معنای وصل کردن چین از دریا و زمین به اروپا و آفریقاست. و چینی ها سرمایه بسیار قابل توجهی را برای آن گذاشته اند. قطعا کشورهایی که بتوانند بر راههای تجارت مسلط شوند بر تجارت هم مسلط می شوند.
رقابت دیگری بین چین و هند به وجود آمده است. هندی ها هم تمایل به این دارند که از طریق کریدور شمال جنوب به اروپا وصل بشوند. با توجه به اتفاقاتی که در خاورمیانه در جریان است این منطقه، کانال سوئز و شمال افریقا ناامن شده است. راه زمینی ایران هم امن تر و هم بسیار نزدیکتر و باصرفه تر است. از سویی اخیرا بین ایران- افغانستان- هند توافق سه جانبه ای در چابهار صورت گرفت که خود این مسئله می تواند تحولی باشد. البته اگر در چابهار فرصتهای سرمایه گذاری جدی تری باید در راستای تکمیل این راه صورت گیرد و صرفا به عنوان یک راه برای باز کردن بین هندوستان به افغانستان نشود. بنابراین آنچه که هم اکنون مطرح است خود سیاست هم در عرصه بین الملل سیاست برای اخلاق و فرهنگ و شعارصرف نیست. سیاستها بکار برده می شوند که باعث ایجاد منافع اقتصادی شود. یعنی تمام اساس سیاست بر این است. بنابراین آنچه که به نظر می آید این موضوع جایگاه مهمی دارد
Let's block ads! (Why?)
