به گزارش اویس ، رسانهها جایگاه ویژه و برجسته ای در جهان امروز دارد، هر گروه، دولت و حتی شخصی که در پی گسترش دامنه نفوذ خویش، در عصر حاضر است، ناگزیرازبکارگیری رسانهها میباشد. دراین میان در دنیایی که هر روز در حال توسعه یافتگی است گروهی تروریستی مانند داعش با استفاده از امکان ساخت فیلم، در برخی مناطق دنیا به جذب انسان های سرخورده برای خدمت بمنظور اقدامات وحشیانه و بدوی خود بهره گیرد و در نقاط دیگر با انتشار این فیلمها ترس و وحشت را به جان مردم میاندازد.
در این میان بسیاری از کارشناسان رسانههای جمعی معتقدند؛گروه تروریستی داعش در ساخت این فیلمها و انتشار گسترده آن از حمایت کمپانیهای بزرگ دنیا مانند هالیوود بهره میبرد. گزارشهای مشکوکی وجود دارد مبنی بر اینکه برخی از افرادی که در این فیلم ها به طور فجیعی کشته میشوند اکنون در نقاط دیگر دنیا به زندگی خود ادامه میدهند. البته نکته مهم این است که به هیچ وجه این موضوع به معنای آن نیست که داعش در مناطقی که اشغال کرده دست به هیچ جنایتی نزده است.
“امید رضازاده ” مستند ساز و کارشناس رسانه؛ در خصوص ساخت فیلم توسط گروه تروریستی داعش و نحوه پوشش رسانهای این فیلمها میگوید: «برای بررسی فیلمهای تولید شده توسط داعش، باید از تفاوت این گروه تکفیری با نسل قبلی تروریستهای بنیادگرا مانند القاعده صحبت کرد. گروههای تندرو گوناگونی از آفریقا تا آسیا وجود دارند اما دلیل مطرح شدن داعش، استفاده از رسانه است.»
وی افزود:«امروز رسانههای جهان برای پوشش اخبار داعش با هم رقابت کرده و شانه به شانه تروریسم حرکت میکنند. اگر رسانهای وجود نداشته باشد و جنایات داعش را منعکس نکند، این گروه نیز مانند گروههای مشابه به حاشیه رانده میشود. رسانه ابزار فرهنگسازی بوده و نفوذ زیادی در جوامع جهانی و قشر جوان کشورهای مختلف دارد.
داعش از این موضوع آگاه بود و فعالیت رسانهای گسترده خود را با هدف تاثیر بر جوانان آغاز کرد. برخی تصور میکردند که تولید فیلمهای حرفهای از جنایت داعش، کار این جریان را یکسره میکند زیرا مردم جهان با تماشای این فیلمها به وحشیگریهای این گروه پی برده و خواستار برخورد قاطع میشوند. اما داعش راه رسانهای خود را ادامه داد و فیلمهای بیشتری با تکنیکهای سینمایی تولید و منتشر کرد.»
رضازاده اضافه کرد: «زمانی القاعده فیلمهایی ابتدایی از اعدام گروگانها خود منتشر میکرد که از عناصر محدود مانند پرچم سیاه این گروه استفاده میشد. فردی با چهره پوشیده بیانیهای رو به دوربین میخواند و بعد از بردن نام خدا، گروگان را به قتل میرساند. داعش از شیوه ابتدایی گروههای پیشین عبور کرده و از سینمای قصهگو بهره میگیرد. تولیدات رسانهای داعش متفاوت از فیلمهای نسل قبلی تروریستها است زیرا در آن به تمام جزئیات توجه میشود. »
این مستندساز با اشاره به نحوه نمایش حضور قربانی های این جنایات در این فیلمها و ترغیب مخاطب به تماشای این فیلمها اظهار داشت: «قربانیها با شکلی خاص وارد صحنه شده، قاتل خود را نگاه کرده و برای مرگ زانو میزنند و بقیه ماجرا با دقت به جزئیات به تصویر کشیده میشود. توجه به همین جزئیات، مخاطب را به دیدن این فیلم ترغیب میکند زیرا از لحاظ بصری تماشاگر را جذب میکند. این در حالی است که علیرغم زشت بودن عمل قتل یک انسان این گروه توانسته با بهره گیری از تکنیکهای سینمایی، افراد را به پیگیری این فیلمها ترغیب کند.»
شباهت عجیب فیلم های هالیوودی و فیلم های داعش
این فیلمساز جوان درباره شباهت و رابطه فیلمهای سینمایی داعش با تولیدات هالیوودی گفت: «بسیاری از تکنیکهای هالیوودی در فیلمهای این گروه وجود دارد، بنابراین میتوان آن را با تولیدات آمریکایی مقایسه کرد. بعضی پروژههای حادثه ای و ماجراجویانه فیلمهای آمریکایی، یک فرآیند تولید پنج ساله را طی میکنند. این پروسه از نگارش فیلمنامه و ترسیم استوری بورد تا مراحل فیلمبرداری و تدوین نهایی طول میکشد. تاثیر فیلم چند دقیقهای داعش کمتر از فیلم دو ساعته آمریکایی نیست زیرا همین تکنیکهای هالیوودی توسط فیلمسازان داعش نیز استفاده میشود و فرایندی که پیشتر ذکر شد، در مقیاسی کوچکتر طی میشود. »
وی در خصوص نگاه هنری درساخت این فیلمها افزود: «به هیچ روی نمیتوان به فیلمهایی توسط جانیان داعشی ساخته میشود، اثر هنری تلقی نمود. زیرا ذات هنر با این جنایتها در تعارض است. اما به لحاظ تعابیر هنری عنصر برتر در ساخت فیلمهای داعش، وجود عنصر نگاه است. کارگردانها دنبال رسیدن به این نقطه هستند که دیالوگ مورد نظر خود را با نگاه به مخاطب برسانند. برای مثال، قربانی داعش که در فیلم کشته میشود، به دست جلاد خود و افراد حاضر در صحنه نگاه میکند و در انتها به دوربین نگاه میکند. این نگاهها اتفاقی نیست و به صورت هدفمند در متن فیلم گنجانده شده است.
رضازاده پیرامون زمان ساخت این فیلمها افزود: «با توجه به نکاتی که پیشتر مطرح شد، باید عنوان داشت؛ که فیلمهای مذکور در مدت زمانی طولانیتر از آنچه تصور میشود، تولید شده است. در یک فیلم معمولی، صحنهها به دلایل مختلف تکرار میشود به همین دلیل نمیتوان باور کرد که این فیلمها دریک روز و یک پروسه عادی تولید شده باشد.
وی اظهار داشت: یک گروه تروریستی به تنهایی نمیتواند فیلمهایی مانند اعدام ۱۵ خلبان سوری، قتل ۲۱ گروگان مصری در ساحل مدیترانه و سوزاندن معاذ الکساسبه خلبان اردنی را تولید کند. همین موضوع، فرضیه دخالت کارگردان فیلمهای غربی را تقویت میکند. تفاوت فیلمهای داعش با هالیوود، واقعی بودن سوژهها و مرگ حقیقی آنها است. استودیوهای زیادی در جهان وجود دارند که با نیروهایی بالغ بر پنج تا ۱۵ نفر، فیلمهایی با کیفیت و با استفاده از تکنولوژی پرده کروماکی تولید و عرضه میکنند؛ فیلمهایی که دیده هم میشوند. فیلمهایی که مخاطب تصور میکند در نقاط مختلفی فیلمبرداری شده اما در حقیقت، در اتاقی معمولی با استفاده از پرده سبزرنگ و نرمافزارهای رایانهای ساخته میشود.»
این کارشناس رسانه ادامه داد: «با توجه به تکنولوژی که امروز برای ساخت فیلم از آن بهره گرفته میشود، درباره تولید فیلمهای سینمایی داعش دو فرضیه قابل تصور است. اول اینکه استودیوهای فیلمسازی بزرگ و کوچک در کشورهای غربی برای ساخت این تولیدات به داعش کمک میکنند، فرضیه دوم نیز ورود افرادی آشنا به تکنولوژی سینما به داعش از طریق عضوگیری است. زیرا افراد زیادی از کشورهای غربی در میان این تروریستها حضور دارند.»
رضازاده با اشاره به دقت فیلم سازان داعش در خصوص انتخاب رنگ لباس قربانیان، گفت: «حتی رنگ نارنجی استفاده شده برای لباس قربانیها را میتوانیم از دو زاویه نگاه کنیم. اول، تاثیر بصری این رنگ بر مخاطب و به اصطلاح چشمگیر بودن آن است. مثلا رنگ نارنجی کنار دریای مدیترانه و آن هوای ابری که بر صحنه حاکم است، تاثیر بر مخاطب را دو چندان میکند. این موضوع نشاندهنده استفاده سازندگان این فیلمها از طراحی صحنه و لباس است.
عناصری که با قرار گرفتن کنار تدوین حرفهای تاثیر زیادی بر مخاطب میگذارد. البته مساله دوم، میتواند طعنه به آمریکا و اشاره به زندانیان گوانتانامو باشد؛ ایالات متحده برای حبسشدگان در گوانتانامو و دیگر زندانیهایی که مشکل امنیتی دارند، از لباسهای نارنجی رنگ استفاده میکند. استفاده از این رنگ برای قربانیان توسط داعش، میتواند به معنای انتقامجویی این جریان به تلافی همفکرانی باشد که توسط آمریکا به بند کشیده شدند. مشاهده کردیم که شهروندانی از کشورهای مختلف به خصوص آمریکا و انگلیس توسط داعش در همین لباسها به قتل رسیدند. این به معنای ورود به رسانههای غربی است. همین مساله باعث شد که اگر پیش از این ۴۰ درصد مردم آمریکا داعش را میشناختند، امروز ۹۰ درصد آنها با این جریان آشنا شوند.»
نمایشی جذاب از جنایت برای مردمی که تا کنون مرگ همنوع را ندیده اند
دولت خود خوانده عراق و شام در فیلمهای خود، روشهایی از قتل انسانها را نشان میدهد که مخاطب را به سمت خود جذب کرده و از طرف دیگر، جای خود را در رسانههای جهان به خصوص غربیها تثبیت میکند؛ بدون اینکه نفوذ در رسانهها داشته باشد. زمانی که یکی از فیلمهای حرفهای داعش منتشر میشود، رسانههای غربی حدود یک ماه در اختیار این جریان قرار میگیرد زیرا رسانهها مشغول تجزیه و تحلیل فیلمها و بررسی هویت افراد میشوند و آنتن خود را پر میکنند. به این ترتیب، مخاطبان به طور مداوم در جریان و تحت تاثیر قرار میگیرند.
داعش برای تاثیر گذاشتن بیشتر بر مخاطبان و استفاده از رسانه، کشتن چند انسان را به گونهای سینمایی و با تکنیکهای حرفهای تبدیل به یک فیلم سینمایی میکند. همین فیلم اگر به صورت معمولی و خالی از تکنیکهای سینمایی تهیه میشد، تاثیر امروز را نداشت و دیده نمیشد. خشونت موجود در فیلمهای داعش در هیچ فیلم هالیوودی وجود ندارد. تروریستهای تکفیری با ساخت این فیلمها، بالاترین میزان خشونت را به مخاطبانی نشان میدهند که حتی ممکن است تا کنون کشته شدن یک انسان را ندیده باشند. شاید نخستین فیلم های مننتشر شده از داعش باعث وحشت و تنفر برخی مردم دنیا شده باشد، اما این موضوع در طول زمان عادی شد و امروز به راحتی میبینیم که فیلم های ساخته شده توسط این گروه توسط رسانه های مختلف بازنشر میشود. این درحالی است که چنین فیلمهایی اغلب پربازدیدترین فیلمهای رسانهها می شود.
اسلام هراسی پیام اصلی فیلم های داعش
امروزه با کمک بستر اینترنت داعش توانسته، با به نمایش گذاشتن جذاب روشهای خود در این فیلمهای منتشر شده اش مخاطب جهانی جذب نماید، درحالی که استفاده از زبان عربی، نام پیامبر، شعارهای اسلامی و شعار الله اکبر در فیلمهای تولیدی داعش تاثیر مخربی بر چهره اسلام گذاشته است؛ تاثیری که از آن به عنوان اسلامهراسی یاد میشود. نتایج یکی از آخرین نظرسنجیهای انجام شده در ایالات متحده، بر موفق بودن جریان تکفیر در تاثیرگذاری از طریق رسانهها مهر تائید زده است. نتیجه این گزارش میافزاید ۴۲ درصد از شرکت کنندگان، اعلام کردند که اسلام دین خشونت است.
رونمایی از فیلم ساز داعشی ساکن فرانسه
ساخت فیلمهای داعش تنها منوط به نمایش جنایتهای این گروه در مناطق تحت تصرف آنها نمیشود. این گروه با هدف جلب جوانان کشورهای مختلف دنیا از جمله جوانانی که در کشورهای غربی منزوی هستند، توانسته مردان و زنان مختلفی را از انگلیس و فرانسه و دیگر کشورها، راهی عراق و سوریه نماید تا در گروه های مختلف تحت امر داعش به فعالیت بپردازند.
به این منظور داعش افرادی را در اختیار دارد که در گروههای زیر زمینی رسانه ای، مستقر در اروپا به ساخت تولیدات رسانه ای می پردازند. شبکه خبری سی.ان.ان در گزارشی به معرفی یکی از افراد شناسایی شده فعال در فرانسه میپردازد. این فرد که “عمر اومسن” نام دارد و ۴۱ ساله است اصالتی سنگالی دارد، اما در شهر نیس فرانسه زندگی و رشد کردهاست. به گفته مقامات فرانسوی، او توانسته به کمک ویدئوهای آنلاین خود که به نوعی توجیه و تحسین حوادث تروریستی ۱۱ سپتامبر را به همراه دارد، شمار زیادی از فرانسویزبان ها را جذب داعش کرده و آنان را به سوی سوریه و عراق اعزام کند. گفته میشود که اومسن در سال ۲۰۱۳ به سوریه رفته و رهبری یکی از گردانهای جهادی را برعهده گرفته است.
گفته می شود اومسن در ویدئوهای خود از تکنیکهای هالیوودی به شیوه ای دقیق استفاده میکند تا مسلمانان جوان فرانسوی را آماده افراط گرایی کند و این افراد را که درک مناسبی از اسلام ندارند، متقاعد به پیوستن به جهاد در سوریه و عراق کند. گفته می شود اومسن در دو سالی که در سوریه بود هم مشغول ساخت و تهیه فیلم برای این گروه تروریستی بوده است.
تاثیر فیلمهای داعشی در جذب زنان
بی قید و بند بودن تروریستها به خصوص در مناطق جنگی تحت تصرف این گروه و همچنین وعدههایی که این گروه به مبارزان خود میدهند مبنی بر اینکه در ازای جنگیدن نیاز جنسی افراد تحت امر خود را تامین می نمایند باعث شده تا تروریستهای داعشی مجبور باشند برای جلب زنان به این گروه برنامه ریزی کنند. ساماندهی گروه هایی از زنان به عنوان “گردان های جهاد نکاح” و صدور فتواهای وهابی در مورد سو استفاده از این زنان به عنوان برده جنسی، باعث شده تمرکز فیلم سازان رسانه ای داعش در خارج از خاک سوریه و عراق برای جلب زنان به عنوان یک هدف جدی در بیاید. در گزارشی که ازسوی یوروپول منتشر شده آمده است که درصد قابلتوجهی از کسانی که به تروریستها در سوریه و عراق ملحق میشوند اکنون زن هستند.
همچنین در گزارشی که سیانان منتشر کرده است، آمده که زنی به نام «نورا» در میان گروه اومسن(فیلم ساز داعشی ساکن فرانسه) دیده شده است. بر اساس این گزارش این زن تنها نبوده و توانسته به همراه خود ۵۰ زن دیگر را همراه نماید.
تحلیلی بر فیلم “یک سال پس از فتح” شهر موصل توسط داعش
دستگاه ولایت نینوی (نام یکی از ولایات گروه داعش درعراق) پس از گذشت یک سال از اشغال شهر موصل فیلمی را به نمایش گذاشت که دستاوردهای حضور در شهر موصل را در زمان اشغال نشان میداد. این فیلم که با هدف نمایش برای مخاطب ساکن در قلمرو داعش تهیه شده بود از داستان ورود داعش به موصل سخن میگوید، در لابهلای این فیلم ۲۹ دقیقه ای زوایایی است که دقت در آن نکات مهمی را نشان میدهد.
در گزارشی که العالم در خصوص این فیلم تهیه کرده به نقل از “احمد الملاح” آمده است: «در فیلم جدید داعش که در واقع به مناسبت سالگرد فتح موصل از دیدگاه داعش تهیه شده است. نه خبری از تصاویر جشن است و نه اینکه تصویری از مانورهای این گروه به چشم میخورد و این موضوع نشان میدهد که داعش توان سازماندهی جمعیت گستردهای از مردم برای برگزاری جشنهای حقیقی (که نشانگر همدلی مردمی با آنان باشد) را ندارد. در واقع گروه داعش با وجودی که سعی میکند از طریق تبلیغات و فیلمهای خود نشان دهد که همراهان زیادی دارد، اما در عمل با نمایش این فیلم نشان داده شد که این گروه توان همراه کردن مردم را در مناطق تحت امر خود ندارد و برای این موضوع عاجز است.»
داعش در فیلم پس از یک سال تلاش می کند خود را نماینده اهل سنت نشان دهد
جامعه مسلمان اهل سنت همواره یکی از هدف های اصلی داعش است که سعی دارد به سمت این گروه جلب نماید. از لحظات ابتدای فیلم یک سال پس از فتح تا آخرین دقایق آن، داعش تلاش داشت که خود را نمایندهی حقیقی اهل سنت و مدافع حقوق آنها جلوه دهد. گویندهی این فیلم، تا دقایق آخر هم بر این نکته انگشت میگذاشت که الانبار و نینوی وکرکوک و دیالی و شمال بغداد و جنوب بغداد و بصره، مناطق تحت اختیار داعش محسوب میشوند. – اینها همان مناطقی است که اهل سنت عراق در آن حاضرند- به این ترتیب، داعش تلاش داشت اینطور جلوه دهد که نمایندهی انحصاری و حقیقی اهل سنت عراق است.
نشان دادن تصویر خشن از داعش یا «گاف رسانه ای»
دقایق پنجم تا هشتم این فیلم، حاوی تصاویر تعدادی از عملیاتهای داعش در موصل پیش از سیطره بر شهر است. عملیاتهایی از قبیل انفجار و ترور که اکثر آنها در محلات مسکونی شهر رخ میدهد و افراد غیر نظامی پلیس راهنمایی و رانندگی شهر را هدف قرار میدهند. این مسئله باعث میشود ببینده پیش خود اینطور تحلیل کند که آدمکشی داعش محدود به طرف خاصی نبوده و همه را در بر میگرفته تا بدین ترتیب امنیت شهر دچار مشکل شده و سیر زندگی از حالت طبیعی خود خارج شود. البته این، مخالف چیزی است که داعش سعی دارد بر آن مانور دهد و مدعی است که در حال جنگ با «ارتش صفوی» -ارتش عراق- است. اما به طور حتم داعش در انتشار این فیلم دقت بالایی داشته است و به نظر نمی آید که تیراندازی به سوی غیرنظامیان بی گناه در این فیلم بدون هدف بوده باشد. داعش در این فیلم حتی به مردم ساکن تحت امر خود هشدار میدهد تحمل دشمنی را ندارد و برای رسیدن به هدف خود از همه چیز عبور می کند.
مقایسه داعشی ها با سپاه بدردر صدر اسلام
در دقیقهی هفتم فیلم، گوینده این عبارت را به کار میبرد: «هیچ کس فکرش را نمیکرد که پیشروی، بسیار بیشتر از آن چیزی باشد که برایش برنامهریزی شده بود.» در ادامه گوینده با تاکیدی خاص می گوید شهر موصل در حالی فتح شد که رزمنده های این گروه اندکی بیشتر از سپاه بدر درصدر اسلام بودند. در ادامه فیلم که باز سعی شده داعش را به خاطر اعتقاداتش نیروی بر حق نشان دهد، صحنههایی از «غزوهی ابوعبدالرحمن البیلاوی» یا «نبرد آزادسازی موصل» پخش میشود که در آن حرکت نفرات داعش در صحرای عراق با تجهیزات کامل را میبینیم (بدون اینکه کسی متعرض آنها شود) تا آنکه به اطراف شهر میرسند و نبردها (که بیشتر شبیه یک نمایش کمدی است) آغاز میگردد. حملات از یک طرف (تنها از طرف داعش) است و کمی بعد، یک انفجار انتحاری در نزدیکی هتل موصل رخ میدهد. و پس از آن نیروهای ارتش را میبینیم که عقبنشینی کرده و تجهیزات و خودروهای خود را به طرزی بسیار بسیار عجیب به جا گذاشته و گریختهاند. این عقبنشینی [بدون نبرد جدی] همان چیزی است که نشان میدهد چرا در این فیلم (برعکس دیگر فیلمهای داعش) تصویری از کشتههای ارتش عراق پخش نمیشود. در تصویری میبینیم که چطور نیروهای داعش به سمت کاروانهای در حال عقبنشینی عراق شلیک میکنند، بدون اینکه عکسالعملی از جانب آنها دیده شود؛فقط عقبنشینی بدون هیچ نبردی!
نقش کودکان در فیلم داعش
استفاده از کودکان توسط این گروه همواره به شکل های مختلفی دیده میشود. کودکانی که دست به جنایت می زنند، قربانی می شوند. در فیلمهای ساخته شده توسط داعش استفاده از کودکان هیچگاه مورد غفلت قرار نگرفته است. کودکان به دلیل تاثیرگذاری بیشتر بر مخاطب با هر هدفی که در فیلم به تصویر کشده شوند می توانند همراهی مخاطبی را که در قلمرو داعش زندگی می کند به همراه داشته باشد. با نگاه کردن به فیلم یک سال پس از فتح ملاحظه می شود در اولین صحنهی ورود نیروهای داعش به شهر، تعدادی پسربچه حضور دارند که به رزمندگان داعش تبریک میگویند.
صحنهی دوم حضور کودکان در این فیلم، در دقیقهی ۲۲ به نمایش در میآید و کودکانی را میبینیم که با شور و هیجان در تشویق کاروان نظامی داعش در مانور نظامیشان فریاد میکشند در حالیکه در این تصویر حتی خبری از بزرگسالان یا سالخوردگان نیست، که این موضوع به این بازمیگردد که داعش درجلب بزرگسالان این شهر به طور آشکار ناتوان بود و در فیلم هم نتوانست آن را پنهان کند، این صحنه در تصویری که سخنرانی یکی از شیوخ داعشی در یکی از مساجد را نشان میدهد هم تکرار میشود.
اما صحنهی آخرفیلم، خلاصهی ماجراست، نفرات سازمان ولایت نینوا، فرمانده نیروهای ویژهی پلیس نینوی را درحالیکه لباس غیرنظامی به تن دارد را گرفته و پیش میبرند – درحالیکه پیشتر به او گفته شده بود سازمان «توبه» او را پذیرفته است و به او امان داده شده و کشته نخواهد شد- سپس پسربچهای را میبینیم که به او نزدیک شده و به او وعده میدهد که «دولت اسلامی» او را خواهد کشت. لحظاتی بعد، یکی از افراد سازمان آنچه آن پسربچه وعده داده بود را عملی کرده و با شلیک چند گلوله، در مقابل چشم چند کودک و نوجوان به زندگی فرمانده پلیس ویژهی نینوی پایان میدهد.
پیام کشته شدن نیروهای داعش توسط فیلم
ابولیث الانصاری فردی است که در رژه اشغال شهر موصل با پرچم داعش سوار بر اسب در شهر حرکت کرد. بعدها در حملات به این شهر اخبار ضد و نقیضی مبنی بر کشته شدن این فرد منتقل شد. داعش برای پایان دادن به خبر این موضوع و تایید کردن کشته شدن این فرد، بستر فیلم را انتخاب کرد. گوینده فیلم یک سال پس از فتح با استفاده از عبارت «تقبله الله» -خداوند او را بپذیرد- عبارتی که برای «شهدا» به کار میرود، سعی کرد حداقل دو هدف را پیگیری نماید، در وهله اول به خبرهای متناقض پیرامون این شخص پایان داد، همچنین در بستر این فیلم از افراد کشته شده خود چهره ای مقبول را به تصویر کشید تا مخاطب این فیلم بازهم داعش را یک گروه نجات دهنده بشر فرض کند.
گزارش از محمد فیروزی
نوشته ارتش پنهان داعش در کل دنیا اولین بار در اویس پدیدار شد.