شرکت هواپیمایی ایران ایر ۵۱ سال پیش در اسفند ۱۳۴۰ با نام اصلی «هواپیمایی ملی ایران» با نام اختصاری «هما»، از ادغام دو شرکت هواپیمایی ایرانیَن. ایرویز و پرشیَن ایرویز تشکیل شد. این شرکت با هدف ایجاد یک خط هوایی ملی و خدمت.رسانی به ایرانیان فعالیت پروازی خود را به.طور رسمی از فروردین ۱۳۴۰ آغاز کرد. در همان سال طراحی نشان تجاری هما در روزنامه.های کیهان و اطلاعات به مسابقه گذاشته شد و طرح برنده تبدیل به نشان تجاری هما شد که یکی از زیباترین نشان.های تجاری ایران به شمار می.رود.
این طرح برگرفته از سازه.های سنگیِ پرنده.ی اساطیری هما در تخت. جمشید است و سه ویژگی منحصربه.فرد دارد: سر عقاب، گوش گاو و یال اسب.
اولین پرواز ایران ایر با هواپیمای جت در سال ۱۳۴۴ با استفاده از یک فروند بویینگ ۷۲۷ در مسیر تهران ـ بیروت انجام شد. پس از آن شرکت ایران ایر تصمیم گرفت تمام ناوگان خود را به هواپیماهای جت تبدیل کند. در میانه.ی دهه.ی هفتاد میلادی، این شرکت هواپیمایی از موفق.ترین مجموعه.های حمل.ونقل هوایی در جهان بود و روزانه پروازهای بدون توقف زیادی به قاره.ی اروپا داشت به.طوری که در این دوره تنها در مسیر تهران ـ لندن بیش از ۳۰ پرواز هفتگی انجام می.داد.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، این شرکت با نام اصلی «هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران» و نام اختصاری «هما» به فعالیت.های خود ادامه داد. ایران .ایر از پیروزی انقلاب اسلامی به دلیل تحریم.های بین.المللی، با خروج نیروهای خارجی متخصص و لغو بعضی پروازهای بین.المللی مواجه شد اما در سال.های جنگ تحمیلی به .رغم همه.ی فشارها و تهدیدها، با کمک نیروهای توانمند و متعهدِ قدیمی. خود و به .کارگیری نیروهای بومی و آموزش نیروی جوان و تحصیل .کرده توانست نیازهای خود را برطرف کند و دانش تعمیرات هواپیما را که زمانی تنها در اختیار متخصصان خارجی بود، بومی کند. امروز خدمات فرودگاهی هما مطابق با استانداردهای بین.المللی و ارزش.ها و معیارهای جهانی، به بیش از ۲۰ شرکت هواپیمایی خارجی خدمت .رسانی .می.کند. همچنین دفاتر فروش ایران ایر در ۴۱ شعبه.ی بین.المللی در سراسر جهان و ۲۳ شعبه.ی داخلی در سراسر ایران در زمینه.ی فروش بلیط و پشتیبانی و خدمات بعد از فروش به مسافران ایرانی و بین.المللی فعالیت می.کنند.
کلاس.های پروازی هواپیمایی ایران
ایران ایر بر اساس متغیرهای مختلف، کلاس.های پروازی مختلفی تعریف کرده که از لحاظ ارایه.ی خدمات و شرایط با هم متفات.اند. این کلاس.ها در دو گروه «هما کلاس» و «کلاس اکونومی» تعریف شده.اند که مسافران هما کلاس خدمات ویژه.ای در سطح بیزینس.کلاس در ایرلاین.های دیگر دریافت می.کنند. زیرگروه.های این دو گروه اصلی به این ترتیب تعریف می.شوند:
هما کلاس
گروه.های نرخی I, J, C
کلاس اکونومی
گروه.های نرخی L, N, M, Q, V, Y
میزان بار مجاز در سفر با هواپیمایی ایران ایر
میزان بار مجاز همراه مسافر در پروازهای داخلی ایران ایر به این ترتیب است: برای گروه.های نرخی M, O و Q میزان بار مجاز برای سفرهای داخلی ۲۰ کیلوگرم است. مسافران گروه نرخی V اجازه حمل ۲۵ کیلوگرم، گروه نرخی C ۳۰ کیلوگرم و گروه نرخی ۳۵ J کیلوگرم بار را دارند. میزان بار رایگان مسافردر پروازهای خارجی ایران ایر به این ترتیب است: برای گروه.های نرخی M, N, L, Q و V میزان بار مجاز برای حمل ۳۰ کیلوگرم معین شده است. این میزان برای مسافران گروه Y به ۳۵ کیلوگرم، مسافران گروه I به ۴۰ کیلوگرم، مسافران گروه نرخی C به ۴۵ کیلوگرم و مسافران گروه نرخی J به ۵۰ کیلوگرم افزایش می.یابد.
ناوگان هوایی ایران ایر
ایران ایر، بعد از انقلاب اسلامی تعدادی هواپیمای Fokker 100، ایرباس و بویینگ به ناوگان خود اضافه کرد و در حال حاضر ۴۷ فروند هواپیما در مسیرهای پروازی داخلی و خارجی در اختیار دارد که فهرست این ناوگان را در ادامه می.بینید.
Fokker 100
تعداد: ۱۶ فروند حداکثر ظرفیت مسافر: ۱۲۲ نفر طول بال: ۲۸٫۰۸ متر طول: ۳۵٫۵۳ متر حداکثر وزن برخاست: ۴۳٬۰۹۰ کیلوگرم حداکثر سرعت: ۸۴۵ کیلومتر بر ساعت حداکثر برد پرواز: ۱۵۵۰ کیلومتر
ایرباس A310-300
تعداد: ۲ حداکثر وزن برخاست: ۱۵۷,۰۰۰ کیلوگرم طول بال: ۴۳/۹۰ متر طول: ۴۶/۶۶ متر ارتفاع: ۱۵/۸۰ متر حداکثر برد: ۹,۶۰۰ کیلومتر ظرفیت مسافر: ۱۷۵-۱۹۳
ایرباس A300-600
تعداد: ۴ حداکثر وزن برخاست: ۱۷۱,۰۰۰ کیلوگرم طول بال: ۴۴/۸ متر طول: ۵۴ متر ارتفاع: ۱۶/۵ متر حداکثر برد: ۷,۵۰۰ کیلومتر ظرفیت مسافر: ۲۲۴-۲۷۳
ایرباس A320
تعداد : ۶ فاصله نوک دو بال: ۳۴٫۱ متر طول: ۴۴٫۵ متر ارتفاع: ۱۱٫۸ متر ظرفیت مسافر: ۲۲۰ نفر حداکثر سرعت: ۸۲/۰ ماخ (۸۷۰ کیلومتر بر ساعت) حداکثر برد پرواز: ۴۳۰۶ کیلومتر
سایر هواپیماهای ایران ایر در حال حاضر به قرار ذیل.اند:
A300-B2/B4/F
۹ فروند
MD-80
۳ فروند
بوئینگ 747
چهار فروند
747-200
سه فروند
747-SP
هواپیمایی ملی ایران هما در تاریخ ۸ بهمن ماه ۱۳۹۴ شمسی در پی سفر رئیس جمهور ایران به فرانسه قرارداد خرید ۱۱۸ فروند جت مسافربری را با شرکت ایرباس منعقد کرد. از این میان ۷۳ فروند جت.های پهن پیکر هستند و ۴۵ فروند آن نیز جت.های مسافربری میان برد هستند. همچنین در این میان بزرگ.ترین هواپیمای جهان، ایرباس A380 و جدیدترین محصول ایرباس، ایرباس A350 نیز به چشم می.خورند.
سوانح هواپیمایی ایران ایر
برخی از سوانح هوایی ایران ایر که منجر به درگذشت افراد شده به این شرح است:
در ۵ دسامبر سال ۱۹۵۲ یک فروند داگلاس دی سی ۳ هما در نزدیکی تهران سقوط کرد، در اثر این حادثه ۲۷ نفر جان باختند و تنها دو نفر از سرنشینان نجات یافتند. در ۲۱ ژانویه ۱۹۸۰ یک فروند بویینگ ۷۲۷–۱۰۰ هما در حالی که در آستانه فرود در فرودگاه مهرآباد تهران قرارداشت بر اثر گرفتار شدن در طوفان با ارتفاعات پوشیده از برف البرز برخورد کرد. در اثر این حادثه هر هشت خدمه و تمام ۱۲۰ مسافر پرواز جان سپردند. در ۳ ژوئیه ۱۹۸۸ پرواز شماره ۶۵۵ هما که از بندرعباس راهی دبی بود توسط ناو آمریکایی وینسز بر فراز خلیج فارس سرنگون شد. بر اثر این حادثه همه ۲۷۴ مسافر و ۱۶ خدمه پرواز جان باختند. مقامات نیروی دریایی آمریکا ادعا کردند که خدمه ناو، ایرباس پهن.پیکر هما را با یک فروند هواپیمای جنگنده اف۱۴ نیروی هوایی ایران اشتباه گرفته.اند!. در تاریخ ۱۹ دی ۱۳۸۹ ساعت ۱۹:۴۵ یک فروند هواپیمای بوئینگ ۷۲۷ این شرکت با شناسه EP-IRP به شماره پرواز ۲۷۷ در مسیر پروازی تهران-ارومیه به علت شرایط نا مساعد جوی و هوای برفی شدید، در ۵ مایلی فرودگاه ارومیه دچار سانحه گردید و ۷۷ نفر از ۱۰۵ سرنشین آن از جمله ۱۰ خدمه پرواز کشته و بقیه مصدوم شدند.
حوادث هواپیمایی ایران ایر
برخی از حوادث رخ داده ایران ایر که منجر به درگذشت کسی نشده به این شرح است:
در تاریخ ۲ ژانویه سال ۲۰۰۸ یک فروند هواپیمای فوکر ۱۰۰ هما با شناسه EP-IDB که با ۱۰۰ مسافر در صدد برخاستن از فرودگاه مهرآباد برای انجام یک پرواز داخلی به مقصد شیراز بود، پس از آتش گرفتن موتور و بالش از باند خارج شد. در جریان این حادثه که زیر بارش سنگین برف رخ داد به هیچ.کس آسیبی وارد نشد. در ۱۲ دی ۱۳۸۶، هواپیمای فوکر ۱۰۰ در ساعت ۷:۲۰ صبح در یک هوای برفی و به هنگام برخاستن از باند فرودگاه مهرآباد به شدت با زمین برخورد کرد و از باند فرودگاه خارج شد و به دنبال آن آتش.سوزی در بخش.هایی از هواپیما آغاز شد که تخلیه به موقع مسافران و خدمه پرواز مانع از وارد آمدن تلفات جانی گردید. این هواپیما به علت شدت خسارات وارده از رده پروازی خارج گشت. در ۳۰ دی ۱۳۸۷ پرواز ۴۹۸ ایران ایر مسیر اردبیل - تهران با فوکر۱۰۰، هنگام فرود در فرودگاه مهرآباد از باند فرودگاه خارج شد. در این سانحه به هیچ.یک از مسافران آسیبی نرسید. در ۱۳ مهر ۱۳۸۸ پروازی از تهران به مدینه بعد از ۲۰ دقیقه پرواز به فرودگاه بین.المللی مهرآباد برگشت. این برگشت به علّت منفجر شدن موتور سمت راست بود. در ۲۷ آبان ۱۳۸۸ پرواز ۲۲۰ ایران ایر مسیر اصفهان - تهران با فوکر۱۰۰، لحظات کوتاهی پس از برخاستن از فرودگاه شهید بهشتی اصفهان به علت نقص فنی تصمیم به بازگشت به فرودگاه گرفت. پس از فرود در فرودگاه به دلیل شکستگی ارابه فرود، هواپیما از باند خارج شد. در این سانحه به هیچ.یک از مسافران آسیبی نرسید. در تاریخ سه شنبه ۲۶ مهر ۱۳۹۰ یک فروند هواپیمای بوئینگ ۷۲۷ ایران ایر در مسیر بازگشت از مسکو به تهران به دلیل نقص فنی در ارابه چرخ جلو وادار به فرود اضطراری در فرودگاه مهرآباد تهران شد. این حادثه به دلیل مهارت بالای خلبان هوشنگ شهبازی در فرود، هیچ آسیب جانی در پی نداشت. در ۲۴ تیر ۱۳۹۱، پرواز ۳۵۰ تهران-کیش، پس از ۱۵ دقیقه پرواز دچار نقص فنی شد و به فرودگاه مهرآباد بازگشت. در ۲۱ مرداد ۱۳۹۳، پرواز تهران-بمبئی دقایقی پس از پرواز به علت نقص فنی بازگشته و در فرودگاه امام خمینی فرود اضطراری کرد. در ۲۷ مرداد ۱۳۹۳، پرواز تهران-بوشهر دقایقی پس از پرواز به علت نقص فنی در فرودگاه مهرآباد فرود اضطراری کرد. در ۱۱ دی ۱۳۹۳، در مسیر تهران-بندر چابهار دقایقی پرواز بر اثر نقص فنی در یکی از موتورها مجدداً به فرودگاه مهرآباد بازگشت. ۱۲ بهمن ۱۳۹۳، پرواز شماره ۳۴۱۳، که از تهران عازم بغداد بود در آسمان همدان متوجه آسیب فنی و آسیب دیدن بخشی از بال هواپیما شده و به فرودگاه امام خمینی بازگشت. در ۳ اسفند ۱۳۹۳، پرواز فوکر۱۰۰ در مسیر گرگان-تهران، پس از گذشت ۱۵ دقیقه از پرواز به علت نقص فنی مجبور به بازگشت به گرگان شد. در ۲۲ اسفند ۱۳۹۴، هواپیمای ایرباس A300 ایران ایر در مسیر تهران - استکهلم دچار نقص فنی شد و در استانبول فرود اضطراری کرد. در ۷ خرداد ۱۳۹۵، پرواز تهران-نجف پس از تأخیری هفت ساعته عازم نجف شد اما به دلیل نقص فنی پیش از فرود مجدداً به تهران بازگشت. در ۲ مرداد ۱۳۹۵، پرواز تهران-بیروت ۳۵ دقیقه بعد از آغاز پرواز به دلیل نقص فنی در بخش برق و قطع برق در بخش.هایی از هواپیما از جمله بخش مسافران به فرودگاه امام برگشت. در ۱۸ مرداد ۱۳۹۵، پرواز ایرباس مسیر بوشهر - تهران به دلیل نقص فنی در موتور شماره ۲ در فرودگاه شهید بهشتی اصفهان به.صورت اضطراری به زمین نشست.
