اول: از طریق زیج. بنا به عقیده منجّمان عصر حاضر، زیج بهادر خانی تألیف مولا غلامحسین جونپوری شیرازی یکی از دقیق ترین زیج های جهان به شمار می رود. این زیج، آغاز سال 61 هجری را روز یک شنبه دانسته است،16 در نتیجه روز دهم محرم (عاشورا) سه شنبه خواهد بود، زیرا مبنای کار زیج، محاسبه به امر وسط است; یعنی ماه های فرد [1،3،5...] را سی (30) و ماه های زوج را 29 روز به حساب می آورند و در هر دوره سی ساله، یازده(11) بار ذی حجه را سی روز (کبیسه) حساب می کنند، و حال آن که به حسب رؤیت، این امکان وجود دارد که سه تا چهار ماه پشت سرهم 29 روز واقع شود. از این رو گاهی اول ماه به حسب رؤیت دست کم یک روز قبل از اول ماه به حسب امر وسط واقع می شود; یعنی گاهی روز دوم ماه با روز اول جدول زیج منطبق می گردد. پس از این جا می توان حدس قوی داشت که روز عاشورا دوشنبه بوده است.
دوم: از راه ریاضی و بدون مراجعه به جدول زیج; یعنی از طریق محاسبه از آغاز مبدأ سال اول هجری تا روز عاشورا که جمعاً بیست و یک هزار و دویست و هفتاد و دو (21272) روز است. اگر این عدد را بر رقم هفت (تعداد ایام هفته) تقسیم کنیم، 3038 هفته، خارج قسمت داریم، و رقم 6 به عنوان باقیمانده ایام خواهد بود و با توجه به این که مبدأ سال هجری قمری پنج شنبه است، روز عاشورا سه شنبه است و چون رؤیت را یک روز مقدم می دانیم در نتیجه، روز عاشورا دوشنبه بوده است.
هم چنین اگر عدد یاد شده را (21272) بر سال ها و فصول شمسی تطبیق دهیم به امر وسط برابر می شود با بیست و یکم مهر ماه سال پنجاه و نه (21/7/59) شمسی، و اگر یک روز رؤیت را جلوتر بدانیم با (20/7/59) بیستم برابر می شود، در نتیجه می توان چنین اظهار نظر کرد که روز عاشورای سال شصت و یک هجری برابر است با روز دوشنبه بیستم مهر ماه پنجاه و نه (20/7/59) شمسی، و جمله حضرت زینب(علیها السلام) که فرمود: «بابی من عسکره یوم الاثنین نهباً; پدرم فدای آن کسی باد که روز دوشنبه سپاهش تاراج شد» می تواند شاهد خوبی بر این محاسبه باشد.
منبع
