رابطه ی میان دخل و خرج، شم اقتصادی نامیده می شود؛ به طوری که در این نوع رابطه، میان خرج کردن و در آمد، رابطه ای منطقی برقرار شود، برای داشتن شم اقتصادیف باید از کودکی این شم را در افراد تقویت کرده، اما متاسفانه تا کنون آموزشهای ارائه شده در این زمینه در کشورمان صحیح نبوده است؛ به طوری که بارها دیده شده کودک، روزانه مبلغی را خرج می کند و فردا دوباره مبلغ دیگری را برای رفع احتیاجات خود از پدر و مادرش دریافت می کند بدون آن که بتواند برای پول خود، یک برنامه ریزی صحیح اقتصادی انجام دهد. این گونه پرداختها از سوی والدین سبب شده است تا فرزندان آن ها، نه تنها در دوران کودکی، بلکه در دوران نوجوانی و بزرگسالی نیز نتوانند برنامه ریزی صحیح اقتصادی برای خود و خانوادهشان انجام دهند.
برای تقویت شم اقتصادی کودک از چه سنی باید برنامهریزی کرد؟
براساس اصول صحیح تربیتی باید از کودکی شم اقتصادی را در کودک تقویت کرد؛ به گونه ای که وقتی کودک وارد مدرسه می شود و در دوره ی ابتدایی تحصیل می کند، بتواند برای پول هفتگی خود برنامه ریزی اقتصادی انجام دهد. برای نمونه، کودک در این دوره باید بتواند برنامه ریزی کند که با پول هفتگی خود در مدرسه خوراکی بخرد یا اسباب بازی مورد علاقهاش را خریداری کند و حتی لوازم التحریر تهیه کند. برای تقویت شم اقتصادی کودک، پدر و مادر باید از چهار سالگی به بچه پول بدهند و همراه او به خرید بروند و اجازه دهند تا او با پول جنس را با فروشنده حساب کند و از پنج سالگی و با حفظ شرایط امنیتی، برخی از خریدهای خانه را بدون دادن لیست، به او محول کنند و پنهانی او را تعقیب کنند تا خطری وی را تهدید نکند. والدین باید در ده سالگی به کودک اجازه دهند تا با مغازه دار و فروشنده، وارد تعامل اجتماعی شود و نحوه ی داد و ستد را بیاموزد. پدرو مادرها باید به یاد داشته باشند که اگر فرزندشان خرید کالایی را فراموش کرد، نباید او را سرزنش کنند؛بلکه باید از او بخواهند دوباره به مغازه برود و کالای مورد نظر را تهیه کند و بازگردد، زیرا اگر او را سرزنش کنند، به طور حتم کودک در آینده تاجر خوبی نمی شود و در تعاملات اقتصادی با مشکل مواجه خواهد شد و ضعیف عمل می کند. از پنج سالگی به بعد، پدر و مادر باید برای کودک پول تو جیبی هفتگی تعیین کنند و اگر او خواهان خرید چیزی است، باید از همان منبع، کالای مورد نظر را بخرد.
آیا والدین باید بر نحوه ی خرج کردن پول توجیبی فرزندان خود نظارت داشته باشند؟
والدین نباید در مورد نحوه ی خرج کردن پول هفتگی و حتی عیدی کودک دخالت کنند؛ زیرا او قدرت انتخاب دارد و در این طمینه آزاد است؛ اگر والدین در کودکی به جای کودکشان دست به انتخاب بزنند، به طور حتم او در دوران نوجوانی قدرت انتخاب نخواهد داشت و این مساله عواقب خطرناکی در پی دارد.
نبایداین نکته را فراموش کرد که تمام آدمها در انتخاب آزاد هستند، اما در انتخاب عواقب انتخاب خود آزاد نیستند و باید نسبت به عواقب هر تصمیمی پاسخگو باشند و نتایج انتخاب اشتباه خود را ببینند. اگر کودک خود به این نتیجه برسد که کارش اشتباه بوده، تا آخر عمر یاد می گیرد در صورت انجام عمل اشتباه، باید پاسخگوی رفتار و عواقب کار خود باشد. والدین نباید فراموش کنند که خود آن ها بارها و بارها اشتباهات مختلف و مکرری داشته اند و یاد گرفته اند که اشتباه خود را تکرار نکنند؛ بنابر این در مورد کودکان نیز باید این گونه عمل کرد و اجازه داد تا آنها نیز اشتباه کنند و از عواقب اشتباه خود پند بگیرند.
نقش والدین در تقویت شم اقتصادی چیست و سایر اطرافیان در شکل گیری این شم تا چه میزان موثرند؟
یکی از مهم ترین مواردی که در زمینه ی شکل گیری شم اقتصادی کودک باید مورد توجه قرار گیرد این است که هشتاد درصد شخصیت کودک، تا سن هفت سالگی نزد کسانی که با او زندگی می کنند، شکل می گیرد. محیط، سایر افراد، فامیل و ژنتیک نیز بیست درصد باقی مانده شخصیت او را تشکیل می دهند. این در حالی است که هشتاد درصد شکل گیری شخصیت بعد از دوازده سالگی، به خود کودک بستگی دارد و پدر و مادر در این سن تنها بیست درصد سهم دارند! به عبارت دیگر، بین سنین هفت تا دوازده سالگی، سهم هشتاددرصد جابه جا می شود. در دوازده سالگی فرد باید بتواند انتخاب کند و مسئولیت اعمال خود را بر عهده بگیرد، بنابر این با تقویت شم اقتصادی کودکان، بهتر است از هفت تا دوازده سالگی به کودک به صورت هفتگی پول داد و از دوازده سالگی این مبلغ را تبدیل به ماهیانه کرد و کودک نیز موظف است که بخشی از ماهیانهی خود را بابت کفش و پوشاک خود هزینه کند.
راههای تقویت شم اقتصادی در کودکان
برای تقویت شم اقتصادی در کودکان بهتر است نحوهی پس انداز کردن را به او بیاموزیم در این زمینه سه شیوه ی پس انداز را به شما معرفی می کنم.
۱- پس انداز بلند مدت: در این نوع پس انداز، بهتر است والدین اول هر سال، همراه کودک خود برای تمام سال برنامه ریزی کنند؛ این شیوه تاثیر شگرفی در بالا بردن شم اقتصادی کودک دارد. بر اساس این شیوه، کودک در برنامهریزی اقتصادی خانواده شرکت می کند و اگر نظر کودک خوب بود، باید مورد تشویق قرار بگیرد؛ حتی اگر به پیشنهاد او عمل نشود. این شیوه سبب می شود که کودک از ابراز عقیده نترسد و در اظهار نظر جرات بیابد. هنگامی که به نظر کودک عمل می شود، وی به دنبال سود و زیان ناشی از پیشنهاد سرمایه گذاری خود است و هر روز اخبار مربوط به آن سرمایه گذاری را دنبال می کند. برای نمونه اگر کودکی پیشنهاد دهد که بهتر است برای سرمایه گذاری سالانه خانواده، اقدام به خرید سکه و طلا کنند، بهتر است به نظر او اهمیت بدهیم و در صورت سودآوری نیز او را در سود حاصله شریک کنیم و به پیشنهاد سودمندش جایزه بدهیم. یکی دیگر از مواردی که در این نوع پس انداز باید مورد توجه قرار گیرد این است که هر وقت بخواهد، می تواند خرید کند؛ کودک باید بداند که تا آخر سال سیصد یا پانصد هزار تومان برای خرید یک سال او در نظر گرفته شده و باید بر اساس این مبلغ ، برنامهریزی کند و اگر این مبلغ تمام شودف دیگر اجازهی خرید کردن بیشتر ندارد و بقیهی خواسته های خود را باید از محل پس انداز خودش، نظیر عیدی، پول تو جیبی و غیره تهیه کند.
۲- پس انداز میان مدت: این نوع پس انداز بیشتر به صورت هفتگی و ماهیانه است و کودک خود می داند که چگونه باید برای پولش برنامهریزی کند و ازآن استفاده نماید؛ برای نمونه اگر کودک از یک اسباب بازی پنجاه هزار تومانی خوشش می آید و آن را می خواهد، والدین نباید تمام هزینهی آن را متقبل شوند؛ بلکه باید به کودک بگویند:” خودت ده هزار تومان آن را بده و ما نیز چهل هزار تومان باقی مانده را پرداخت می کنیم.” در چنین شرایطی کودک با محاسبه می کند که برای جمع کردن آن در ده هزار تومان ، دو هفته نباید هیچ چیز با پول تو جیبی خود بخرد، اگر توانست این کار را بکند، می تواند بعد از دو هفته به اسباب بازی مورد علاقه اش برسد، اما اگر نتوانست پس انداز کند، به طور حتم مدت زمان به دست آوردن اسباب بازی مورد علاقهاش نیز افزایش می یابد، بنابراین کودک باید خودش تصمیم بگیرد چه میزان باید صبر کند و با توجه به این که در صدد پس انداز است، به همان میزان نیز توقعات خود را پایین می آورد و با والدین خود درگیر نمی شود و برای پول خود برنامهریزی می کند.
۳- پس انداز پول خرد: در مورد این نوع پس انداز باید بگوییم که می توان به کودک آموخت پول خردهای پنجاه، صد و دویست تومانی نیز ارزش دارند، برای انجام این نوع پس انداز، باید سه قلک که در آن به راحتی باز و بسته می شود برای پدر، مادر و فرزند تهیه نمود. هنگامی که مادر از خرید باز می گردد، پول خردهای خود را به فرزندش می دهد تا در قلک مخصوصش پس انداز کند.پدر نیز به همین منوال عمل می کند و کودک نیز باید وتعهد شود که اگر از باقی پول خریدهایش مبلغی باقی ماندآن را در قلکش پس انداز کند، او باید بداند که این پولها برای او نیست و او تنها به عنوان بانک، از پولها نگهداری می کند و پس از مدتی، وقتی والدین قلکهای مربوط به خود را باز کردند، باید بخش کوچکی را به کودک بدهند. برای نمونه اگر ده هزار تومان پول جمع شده بود، دو هزار تومان آن را به عنوان جایزه ی نگهداری پولها به کودک بدهند و پیشنهاد کنند که هشت هزار تومان باقی مانده را به همراه کودک، برای کمک به افراد فقیر و مستمند به موسسات خیریه یا افراد نیکوکار بدهند ، اما در مورد قلک کودک، پدر و مادر باید این امکان را فراهم کنند که کودک به پول آن دسترسی داشته باشد، ولی آن را خرج نکند. این دقیقا همان پس اندازی است که بزرگترها دارند، اما آن را خرج نمی کنند. در این شرایط نیز کودک می آموزد به پس انداز خود دست نزند و در صورت لزوم برای خرج کردن آن برنامه ریزی کند./راز
نوشته راههای افزایش شم اقتصادی در فرزندان توسط والدین اولین بار در نیو حرف سایت جامع آموزشی پدیدار شد.
