● پل خواجو، نمایی در شب
پل خواجو به دلیل معماری و تزیینات کاشی کاری آن از دیگر پل های زاینده رود مشهورتر است. این پل در دوران صفوی یکی از زیباترین پل های جهان به شمار می رفت و بیشتر به منزله سد و بند بوده است. در میان هریک از دو ضلع شرقی و غربی پل ساختمانی بنا شده که شامل چند اتاق مزین به نقاشی است. این ساختمان که (شاه نشین) نامیده می شود در آن دوره جایگاه بزرگان و امیرانی بوده که برای تماشای مسابقات شنا و قایقرانی روی دریاچه مصنوعی به این مکان فراخوانده می شدند.
در گوشه های ضلع شرقی پل خواجو دو شیرسنگی وجود دارد که ظاهرا نماد سپاهیان بختیاری و محافظ اصفهان در عصر صفویه هستند. این پل دارای ۲۴دهانه است که از مکعب های به دقت تراش خورده ساخته شده و در بخش میانی، با سدهای چوبی برای گرفتن جلو رودخانه مسدود شده است. با اینکه در حفاظت و مرمت آثار تاریخی، اصلی به نام حفظ اصالت و سندیت طرح و ماده تشکیل دهنده اثر وجود دارد ولی دست اندرکاران جمهوری اسلامی در سال ۱۳۸۸ با تعویض سنگ های قدیمی پله ها با سنگ های جدید به اصلیت این بنای اصیل ایرانی آسیب زدند.
● در اشعار و نوشته ها
شعرای اصفهان درباره پل خواجو اشعار زیبایی سروده و در این سروده ها زیبایی های آن را ستوده اند. از جمله این سروده ها قصیده بلند صائب تبریزی در وصف یکی از روزهای جشن و چراغانی در کنار این پل است. به نوشته تاریخ نگاران و پژوهشگرانی که درباره سلسله صفوی بررسی کرده اند، هدف شاه عباس دوم از ساختن پل خواجو پیوند دادن دو محله خواجو و دروازه حسن آباد با تخت فولاد و راه شیراز بوده است. گردشگران و جهانگردانی که در دوره های گوناگون به اصفهان آمده اند، زیبایی های پل خواجو را ستوده، آن را در زمره شاهکارهای جاودانه معماری ایرانی و اسلامی به شمار آورده اند.
پل خواجو از اواخر تیموری شالوده هایی داشته و به امر شاه عباس دوم در سال ۱۰۶۰ به صورت امروزی آن ساخته شده است. در وسط این پل برای اقامت موقتی شاه صفوی و خانواده او ساختمان مخصوصی (که به نام بیگربیکی شهرت دارد) بنا شد که هم اکنون نیز وجود دارد و طاق های آن دارای تزیینات نقاشی است. نام پل خواجو، تحریف کلمه «خواجه » است که به مناسبت لقب بزرگان و خواجه های عصر صفوی نام گذاری شده است . این پل در انتهای شرق خیابان کمال اسماعیل اصفهانی و انتهای جنوبی خیابان خواجو واقع شده است. به طوری که باستان شناسان تحقیق کرده اند پل مزبور روی پلی که در پیش وجود داشته و خرابی به آن راه یافته بوده بنا شده است.
در باب ساختمان این پل، زمان، بانی ساختمان و کیفیت آن اقوال گوناگونی نوشته اند ولی آنچه مناسب به نظر می رسد شرحی است که مولف تاریخچه ابنیه تاریخی اصفهانی در این باب نگاشته و از این رو نوشته مزبور عینا نقل می شود. در انتهای شرقی خیابان کمال اسماعیل و انتهای جنوبی خیابان خواجو که به طرف تخت فولاد (قبرستان اصفهان) و راه یزد می رود پل زیبا و تاریخی خواجو واقع شده این پل روی خرابه های پل حسن بیک به وسیله شاه عباس دوم صفوی در سال (۱۰۶۵ه) ساخته شده است. «تارونیه» سیاح اروپایی نوشته است که در دو طرف خیابان این پل دو خانه وجود دارد که متعلق به شاه است و رودخانه در هیچ کجا بستری به این زیبایی ندارد و چون این محل از همه جا گودتر است همین امر تا اندازه ای شاه عباس را وادار به ساختن این پل کرد.
