به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، با توجه به عوامل خطرآفرین مانند جنسیت (زنان احتمال بیشتری دارد به مشکلات کیسه صفرا مبتلا شوند)، سن و سبک زندگی، شما ممکن است با سنگ های کیسه صفرا مواجه شوید که جریان صفرا را مسدود می سازند، یا ممکن است به طیف وسیعی از بیماری های کیسه صفرا مبتلا شوید. در هر صورت، شما نشانه هایی را تجربه خواهید کرد که چندان خوشایند نیستند. در ادامه با چند نمونه از این نشانه ها بیشتر آشنا می شویم.
درد حاد اگر در قسمت بالا سمت راست یا میانه شکم خود درست پس از صرف یک وعده غذایی احساس درد می کنید، ممکن است به کوله سیستیت حاد مبتلا باشید، که به عنوان شایع ترین بیماری کیسه صفرا شناخته می شود. این بیماری معمولا به دلیل سنگ های کیسه صفرا شکل می گیرد، اما می تواند از تومورها نیز ناشی شود. درد ممکن است به اندازه شدید باشد که به سمت بالا و شانه راست نیز سرایت کند. این شرایط می تواند به یک نسخه مزمن منجر شود که از دست رفتن عملکرد کیسه صفرا را به همراه خواهد داشت.
تب اگر تب دارید (به طور معمول با درد شکمی همراهی می شود) ممکن است با یک مشکل کیسه صفرا مواجه باشید. هنگامی که یک سنگ کیسه صفرا در ناحیه گردن این اندام گرفتار شود می تواند موجب التهاب کیسه صفرا شده و به بیماری کوله سیستیت منجر شود.
عدم درمان کوله سیستیت می تواند به عوارض جدی و گاهی اوقات تهدیدکننده زندگی، مانند پارگی کیسه صفرا، منجر شود. در این مورد برداشتن اندام رایج است.
زردی زرد شدن پوست و قسمت سفید چشم ها می تواند نشانه ای از یک بیماری کیسه صفرا باشد. زرد شدن پوست در نتیجه فراوانی بیلی روبین در خون شکل می گیرد، که به عنوان بیماری زردی شناخته می شود.
در شرایطی که زردی می تواند ناشی از مشکلات مختلف باشد، مسائل کیسه صفرا می تواند یکی از آنها باشد. بیلی روبین به طور معمول از طریق مجاری صفراوی و همراه با مدفوع یا ادرار دفع می شود، اما مسدود شدن مجاری می تواند به تجمع آنها در بدن منجر شود که زرد شدن پوست را به همراه دارد.
رنگ غیر معمول مدفوع یکی از نشانه های شناخته شده مشکل در کیسه صفرا رنگ روشن تر از حد معمول مدفوع است. همچنین، ممکن است مدفوع ظاهر گچی داشته باشد. دلیل این شرایط وجود چربی های اضافی در مدفوع است که صفرا به طور موثر آنها را تجزیه نکرده است.
اسهال مشکل دیگر دفع مدفوع مرتبط با مسائل کیسه صفرا اسهال و مدفوع شل است، که یکی دیگر از نشانه های چربی های اضافی به درستی تجزیه نشده در دستگاه گوارش است. اسهال مکرر و طولانی مدت در میان افرادی که مشکلات کیسه صفرا دارند، شایع است. اگر به طور منظم با این مشکل مواجه هستید، مراجعه به پزشک برای شناسایی علت دقیق این شرایط ضروری است.
تکان و لرز اگر دچار تکان و لرز شده اید و این شرایط ارتباطی با سرما ندارد، پس با یک مشکل سلامت مواجه هستید. تکان خوردن و احساس لرز می توانند نشانه ای از حمله کیسه صفرا باشند. تکان و لرز می توانند در نتیجه یک عفونت باکتریایی در کیسه صفرا شکل بگیرند. با توجه به این که چه میزان از دستگاه صفراوی توسط یک سنگ مسدود شده است، نشانه ها می توانند وخیم تر شوند.
حالت تهوع و استفراغ
احساس ناراحتی در معده نشانه ای شایع از تمام بیماری های مرتبط با کیسه صفرا است. اما تنها بیماری کیسه صفرای مزمن ممکن است موجب مشکلات گوارشی مانند رفلاکس اسید معده، گاز، حالت تهوع، و استفراغ شود.
فرد ممکن است احساس ناخوشی مداوم در زمانی که کیسه صفرا بیمار است را تجربه کند. احتمال دارد احساس بیماری درست پس از خوردن یک وعده غذایی بدتر شود و به طور معمول با نشانه های دیگر مانند سوزش سر دل و نفخ همراه است. همچنین، امکان تجربه سرگیجه نیز وجود دارد. اگر با هر یک از این نشانه ها مواجه هستید که از بین نمی روند به پزشک مراجعه کنید.
▪ سنگ کیسه صفرا
گاهی دردی در ناحیه ی قفسه ی سینه ی خود احساس می کنید و به اشتباه گمان می کنید، ممکن است علائم سکته قلبی یا مشکل دیگری باشد، به پزشک متخصص قلب مراجعه می کنید، نوار قلب می گیرید، اکو می کنید و دیگر اقدامات تشخیصی را انجام می دهید، پزشک می گوید قلب تان سالم است و ممکن است مشکل از کیسه صفرای شما باشد.
کیسه ای که با سنگ سازی موجب ایجاد درد شدیدی در ناحیه زیر قفسه سینه تان شده است، اما سنگ صفرا چیست و چرا به وجود می‌آید؟
کیسه صفرا که در پشت کبد(سمت راست بدن) قرار دارد، وظیفه ذخیره صفرای ساخته شده در کبد و کمک به هضم و جذب چربی ها در روده کوچک را بر عهده دارد.اما گاهی سنگی کوچک درون این کیسه می تواند مشکلات بزرگی را به وجود آورد.
سنگ های صفراوی دو نوع است. سنگ های کلسترولی و سنگ های صفراوی رنگی. سنگ های کلسترولی همان طور که از نام شان پیدا است، از کلسترول ساخته شده اند و رنگ شان سبز ـ زرد است. تقریبا 80 درصد سنگ ها از این نوع هستند.
سنگ های صفراوی رنگی از مواد زائد هموگلوبین به وجود می آیند و خود به دو نوع سنگ های سیاه و سنگ های قهوه‌ای تقسیم می شوند.
▪ رژیم غذاهای کم چربی برای بیماران کیسه صفراوی:
1- غذاهایی که می توان از آن استفاده کرد، عبارتند از:
شیر کم چربی- قهوه و چای و آب میوه و نان – Cereals ، Cornflakes ( برشتوک ) پنیر کم چرب- تخم مرغ هفته ای سه عدد چربی های گیاهی و انواع میوه جاتی که بیمار بتواند آنها را تحمل کند. گوشت ها اعم از گوسفند و گوساله و مرغ ویا ماهی ها سرخ شده نباشد و به صورت آب پز یا کباب و یا بریان شده می توان مورد استفاده قرار داد.
سوپ های صاف شده و ادویه جات از قبیل نمک، فلفل، ادویه به حد اعتدال شیرینی جات همه رقم از قبیل مربا- ژله- مارمالات و شکر آزاد است.
سبزیجات از قبیل هویج – سیب زمینی – کلم و غیره همه نوع در صورت تحمل موقعی که بدون اضافه کردن کره و یا خامه آب پز شده باشند. میوه جات همه نوع در صورت تحمل بیمار می تواند مصرف شود.
2- غذاهایی که میباید پرهیز شود.
شیر چرب -بستنی که از شیر پر چربی درست شده باشد- کیک ها و شیرینی هایی که خامه و چربی داشته باشند.
تخم مرغ نیم رو و چربی های حیوانی و چربی هایی مانند خامه و سس سالاد .
از گوشت هایی که به صورت کنسرو شده پرچربی و یا گوشت های چرب – سوسیس- کالباس می باید پرهیز شود.
سوپ هایی که با خامه و شیر چرب درست شده اند، شیرینی هایی از قبیل شکلات ها و غیره همچنین در صورتی که بیماران نتوانند ادویه جات را تحمل نمایند بهتر است پرهیز گردد از میوه جات اوکادو( Avocado ) – سیب کال و میوه های توتی (Berries ) را ممکن است بیماران تحمل ننمایند به طور کلی باید از غذاهای سرخ شده: آجیل – زیتون- شورها ( از قبیل خیار شور) ذرت بوداده و چاشنی ها ( Relishes ) پرهیز به عمل آورد .
بعد از عمل جراحی کیسه صفرا و بیرون آوردن کیسه صفرا بیماران پس از مدت کوتاهی که از غذاهای کم چربی استفاده نمودند می توانند رژیم غذایی خود را تغییر داده و هر نوع غذایی را آزادانه مصرف نمایند.
ناگفته نماند که ممکن است به بعضی ها غذاهایی از قبیل شیر- سوسیس- کالباس و غیره حساسیت داشته و هضم این غذاهای برایشان مشکل باشد در این صورت بهتر است از خوردن غذاهایی را که نمی توانند تحمل نمایند پرهیز نمایند.
علائم بیماری
مهم ترین علامت وجود سنگ کیسه صفرا، درد در ناحیه معده یا بالای شکم و زیر قفسه سینه می باشد. این درد ناگهان در بالای شکم به وجود می آید و به قسمت راست پشت یا شانه ها کشیده می شود و معمولا باعث می شود بیمار به سختی دست خود را حرکت دهد. همچنین از تنفس راحت و عمیق جلوگیری می کند.
این درد معمولا در شب اتفاق می افتد و بیمار نمی تواند خواب آرامی داشته باشد و حدود یک تا 5 ساعت ادامه دارد.
درد معمولا بعد از هر وعده غذایی رخ می دهد و غالبا با تب، تهوع و کاهش اشتها همراه است. نفخ، عدم تحمل غذاهای چرب، هضم نشدن غذا و آروغ زدن از دیگر علائم این بیماری است.
علائم دیگر این بیماری که نشان دهنده ی مسدود شدن مجرا و بیرون نرفتن سنگ صفرا است، شامل یرقان(زردی پوست و سفیدی چشم ها)، ادرار تیره، مدفوع روشن و تعریق است.
در بسیاری از افرادی که دچار سنگ های کیسه صفرا می شوند میزان کلسترول موجود در صفرا بیشتر از حدی است که بتواند به حالت محلول پایداری باقی بماند. یعنی در واقع صفرا از نظر کلسترول، حالت فوق اشباع پیدا می کند و در نتیجه در صفرای فوق اشباع برخی بیماران، کریستال های کلسترول تشکیل می شود.
درمان
سنگ کیسه صفرا در بسیاری از اوقات هیچ علامتی ندارد که به درمان نیز نیاز داشته باشد. در زمانی که نیاز به درمان است برداشتن کیسه صفرا معمولا درمان انتخابی است. البته درمان های دیگری نیز مانند مصرف دارو برای حل کردن سنگ های صفراوی، تزریق مواد حلال از طریق پوست به کیسه صفرا و نیز شکستن سنگ ها به کمک شوک امواج ارسالی از خارج از بدن نیز وجود دارد که هر یک کارکرد خود را دارند.
چند توصیه
برای پیشگیری از ایجاد سنگ های صفراوی، دستورهای زیر را رعایت کنید.
* وزن بدن خود را متعادل نگه دارید. * از کاهش وزن سریع خودداری کنید. کاهش وزن صحیح باید در زمان طولانی و به کندی انجام گیرد. * غذاهای دارای کلسترول را مصرف نکنید. * ورزش کنید. ورزش باعث جلوگیری از پیدایش سنگ کیسه صفرا می شود. * مایعات به میزان کافی مصرف کنید. * سرخود دارو مصرف نکنید. مصرف استروژن و برخی داروهای پایین آورنده کلسترول می تواند موجب سنگ های صفراوی شود. * از غذا نخوردن به مدت طولانی اجتناب کنید زیرا باعث بروز این سنگ ها می شود. * از مصرف غذاهای سرخ شده، چربی های هیدروژنه و جامد، چربی های اشباع مثل چربی گوشت و مارگارین خودداری کنید. * داشتن یبوست یکی از عواملی است که می تواند ایجاد این سنگ ها را تشدید کند.
● منابع جهت مطالعه بیشتر:
آشنایی با کیسه صفرا و علائم، علل و درمان سنگ کیسه صفرا
