ارسطو و زیبایی شناسی
ارسطو و زیبایی شناسی
هرچند گفته میشود اطلاق لفظ زیبایی شناسی به آرا ٕ ارسطو درباره هنر ممکن است کمی گمراه کننده باشد ولی به دلیل کاربرد فراوان ودرک عمومی از اصطلاح( زیبایی شناسی) من هم این ترکیب را در تبیین افکار ارسطو درباره هنر به کار میبرم.بخش عمده ایی از نظریات ارسطو درباره هنر محدود به شعر و تفسیر تراژدی میشود اما به دلیل اینکه تاملات ارسطو دارای بنیانهای شکل گرایانه اند به راحتی قابل تعمیم به سایر هنر ها میباشند.ارسطو الزاماتی برای هنر عنوان کرد که تا امروز موضوع بحث و مناقشه اند.بحث بر انگیزترین آنها (کاتارسیس) است.این واژه سالهاست که مورد تفسیر قرار گرفته و معانی مختلفی از آن مستفاد شده اما اجماع بر عنصر تزکیه و پلایش دهندگی روح و آدمی است.یعنی کاتارسیس روندی است که درانتهای آن انسان از هیجانات مضر پاک میشود و این کارکرد هنر است(البته از این غافل نباشیم که ارسطو تراژدی را مواد کار خود قرار داده بود). آشکار است که ارسطو کارکردی اخلاقی ،آموزشی برای هنر قائل بود اما هرگز از توجه به شکل غافل نبود.اما صورت اثر هنری از کجا می آمد؟ خیلی ساده ارسطو معتقد بود هنر تقلیدی از طبیعت است البته نه شبیه کاری که عکاس میکند .ارسطو معتقد بود اندامواره اثر هنری باید قابل انطباق با نمونه طبیعی آن باشد به بیان دیگر ارسطو نگران این بود که مبادا اثر هنری چنان انتزاعی شود که ارتباط مخاطب با آن مخدوش شود. شاید اگر ارسطو امروز زندگی میکرد منتقد سرسخت هنری مور یا جکسون پولاک بود.ارسطو ساده لوح نبود او میدانست برای اینکه عناصر مفروضش به درستی در یک سیستم هنری جا بگیرند و از آن مهمتر درست کار کنند ؛هنر باید تقلیدی از طبیعت میبود اما نه تقلیدی کورکورانه بلکه تقلیدی از یک کنش. اثر هنری باید تقلیدی از کنش باشد.باید بیان واقع باشد و موضوع هنر تقلید کلیات نیست.اینجاست که به ارسطو عنوان فرمالیست میدهند.البته ارسطو به هماهنگی جزئیات برای نیل به هدف اخلاقی یا آموزشی معتقد بود که البته فرمالیستهای رادیکال را خوش نمی آید.یکی از مهمترین دیدگاه های زیبایی شناسانه ارسطو در مورد شکل بر میگردد به توصیه او در مورد اندازه و تناسب اثر هنری .او به وضوح زیبایی را در تناسب طبیعی میدانست. این نگاه از یونان و روم باستان تا امروز معتبر است و بعضی هنرمندان همچنان آثار خود را متناسب و منطبق با اصول و تناسبات ارسطویی پدید می آورند.
نویسنده.امین نبی اللهی