مفهوم و تعریف حسابداری
مفهوم و تعریف حسابداری
از حسابداری تعاریف مختلفی ارائه شده است. در گذشته عموماً حسابداری را فن شناسایی، ثبت، طبقه بندی، تلخیص و گزارشگری رویدادهای مالی می دانستند. تعاریف جدید، حسابداری را یک سیستم اطلاعاتی می دانند. از این دیدگاه حسابداری را می توان چنین تعریف نمود:
حسابداری عبارت است از یک سیستم اطلاعاتی که از طریق شناسائی، ثبت، طبقه بندی، تلخیص و گزارشگری رویدادهای مالی، اطلاعات لازم را در اختیار استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداری قرار می دهد .
ورودی سیستم اطلاعاتی حسابداری، رویدادهای مالی است که با انجام عملیات حسابداری بر روی آنها - پردازش گزارش های مالی مورد نیاز به عنوان خروجی سیستم تهیه می شود و در اختیار استفاده کنندگان قرار می گیرد.
گزارش های مالی: محصول نهایی سیستم اطلاعاتی حسابداری، گزارش های مالی می باشد. در مفهوم عام هرگونه گزارشی که از سیستم اطلاعاتی حسابداری استخراج شود، گزارش مالی نامیده می شود. مهم ترین قسمت گزارش های مالی صورت های مالی می باشند که در پایان هر سال مالی تهیه می شود.
حسابداری عبارت است از یک سیستم اطلاعاتی که از طریق شناسائی، ثبت، طبقه بندی،تلخیص و گزارشگری رویدادهای مالی، اطلاعات لازم را در اختیار استفاده کنندگان اطلاعات حسابداری قرار می دهد.
اصطلاحات حسابداری
حسابداری نیز مانند سایر دانش های بشری حاوی اصطلاحات ویژه ای است. آشنائی با این اصطلاحات، شرط اساسی یادگیری صحیح حسابداری است. درک عمیق و درست اصطلاحات حسابداری مستلزم تحصیلات تخصّصی در این رشته است اما در ابتدای امر آگاهی مختصر از این اصطلاحات خالی از فایده نیست. لذا در ادامه این مبحث، چند مورد از اصطلاحات اصلی حسابداری معرفی می گردد.
معادلۀ اساسی حسابداری
فرض کنید قصد شروع فعالیتی را دارید. برای این منظور 2,000,000 ریال وجه نقد خودتان را برای این کار اختصاص می دهید. چون فکر می کنید که مبلغ فوق برای انجام فعالیت مورد نظر کافی نیست، مبلغ 600,000 ریال نیز به صورت قرض دریافت می کنید. اگر فعالیت های فوق را در قالب یک مؤسسه یا شرکت ارائه کرده باشید، اکنون کل وجه نقدی که در اختیار شرکت شماست برابر است با:
2000000+600000=2600000
در حسابداری رابطه کلی زیر برقرار است.
دارایی = بدهی ها + سرمایه
در حسابداری، این معادله همواره برقرار است و به آن معادلۀ اساسی حسابداری، می گویند.
معادلۀ اساسی حسابداری مبنا و شالودۀ سیستم حسابداری دو طرفه را تشکیل می دهد. بر اساس این معادله می توان هر یک از معاملات و عملیات مالی و رویدادهای دارای اثر مالی را تجزیه و تحلیل و آثار آن را بر عناصر معادله تعیین کرد.
همان طور که ملاحظه می شود، دارایی ها، بدهی ها و سرمایه، عناصر اصلی معادلۀ اساسی حسابداری را تشکیل می دهند. این اصطلاحات در زیر توضیح داده می شوند.
دارایی ها: دارایی ها منابع اقتصادی مؤسسه هستند، که فعالیت های اقتصادی با استفاده از آنها انجام می گیرد. اموال،مطالبات و سایر منابع اقتصادیِ متعلق به یک مؤسسه، که در نتیجۀ معاملات، عملیات مالی یا سایر رویدادها ایجاد شده و قابل تبدیل به پول و دارای منافع آتی است دارایی نامیده می شود.
مؤسسات بر حسب نوع و حجم فعالیتشان، دارایی های مختلفی دارند.
اموال، مطالبات و سایر منابع اقتصادی متعلق به یک مؤسسه، که در نتیجۀ معاملات،عملیات مالی یا سایر رویدادها ایجاد شده و قابل تبدیل به پول و دارای منافع آتی است،دارایی نامیده می شود.
از جمله انواع مختلف دارایی ها می توان موارد زیر را برشمرد:
وجه نقد: وجه نقد عبارت است از موجودی نقد و سپرده ها نزد بانک ها و مؤسسات مالی، اعم از ریالی و ارزی.چنانچه وجه نقد در مؤسسه نگهداری شود، آن را در قالب حساب صندوق و چنانچه نزد بانک ها نگهداری شود، آن را در قالب حساب بانک گزارش می نمایند.
حساب های دریافتنی : حساب های دریافتنی شامل مطالبات مؤسسه از دیگران می باشد که برای آن سفته، چک یا برات دریافت نشده است.
اسناد دریافتنی: اسناد دریافتنی شامل مطالبات مؤسسه از دیگران است که بابت آن سفته، چک یا برات از شخص بدهکار دریافت شده است. چنانچه سررسید اسناد دریافتنی یک سال یا کمتر باشد به عنوان اسناد دریافتنی کوتاه مدت و چنانچه سررسید آنها بیشتر از یک سال باشد به عنوان اسناد دریافتی بلند مدت طبقه بندی می شود.
موجودی های مواد و کالا: موجودی های مواد و کالا به دارایی هائی اطلاق می شود که به منظور فروش یا استفاده از آن در ساخت محصول یا مصرف آن برای ارائۀ خدمات، نگهداری می شود. موجود ی هایی که به منظور فروش نگهداری می شوند، موجودی کالا و موجودی هایی را که به منظور استفاده در ساخت محصول و یا ارائۀ خدمات نگهداری می شوند موجودی مواد می گویند. اقلام مصرفی نیز غالباً تحت عنوان ملزومات گزارش می شوند.
اموال،ماشین آلات و تجهیزات: دارایی هایی که برای انجام عملیات مؤسسه مورد استفاده قرار می گیرند و عمر بیشتر از یک سال دارند و جنبۀ مصرفی نداشته باشند تحت عنوان اموال، ماشین آلات و تجهیزات طبقه بندی می شوند. این دارایی ها را اغلب دارایی ثابت نیز می گویند. زمین، ساختمان، ماشین آلات تولید، وسایل نقلیه و اثاثه اداری نمونه هایی از این دارایی ها هستند.
پیش پرداخت: هرگاه مؤسسه قبل از تحویل گرفتن دارایی و یا خدمات، وجهی را به دیگران پرداخت کند، پیش پرداخت نامیده می شود.
سرمایه: حق مالی مالک یا مالکان یک مؤسسه نسبت به دارایی های آن سرمایه نامیده می شود. در هر زمان با کسر ، کردن بدهی های یک مؤسسه از دارایی های آن، مبلغ سرمایه به دست می آید.
حق مالی مالک یا مالکان یک مؤسسه نسبت به دارایی های آن، سرمایه نامیده می شود.
سرمایه مؤسسه عمدتاً ناشی از آوردۀ نقدی و یا غیرنقدی مالک یا مالکان در زمان تشکیل مؤسسه و پس از آن است.آوردۀ نقدی مالک شامل وجه نقدی است که مالک یا مالکان در مؤسسه سرمایه گذاری میکند و آورده غیر نقدی شامل دارایی هایی غیر از وجه نقد است که مالک یا مالکان به عنوان سرمایه وارد مؤسسه می نماید.
سرمایه گذاری مجدد: اگر مالکان پس از تشکیل مؤسسه مبالغی را به صورت نقد و یا غیرنقد در مؤسسه سرمایه گذاری کنند، به آن سرمایه گذاری مجدد می گویند.
حساب: اطلاعات مربوط به هر کدام از عناصر معادلۀ اساسی حسابداری در یک حساب ثبت می شود. لذا حساب همانند ظرفی است که اطلاعات مربوط به هرکدام از دارایی ها، بدهی ها و سرمایه در آن نگهداری می شود.
رویدادهای مالی: رویدادهای مالی، فعالیت هایی هستند که اثر مالی داشته باشند. به طور دقیق تر می توان گفت رویدادهای مالی، رویدادهایی هستند که حداقل بر یکی از عناصر معادلۀ اساسی حسابداری دارایی ها، بدهی ها و سرمایه تأثیر بگذارند.
ماهیت حساب ها: از عناصر معادلۀ اساسی حسابداری، حساب های مربوط به دارایی ها ماهیت بدهکار و حساب های مربوط به بدهی ها و سرمایه، ماهیت بستانکار دارند. حساب های درآمد نیز از این نظر، مشابه حساب سرمایه، ماندۀ بستانکار و هزینه ها برعکس حساب سرمایه، مانده بدهکار دارند