اهمّیّت و چگونگی یادگیری احکام الهی
اهمّیّت و چگونگی یادگیری احکام الهی
اهمّیّت و چگونگی یادگیری احکام الهی
اهمّیّت فراگیری احکام
پیامبر اکرم ( ص ) :
هر کس یک مسئله شرعی
از احادیث ما پیرامون حلال و حرام
و مسائل دینی اش را بیاموزد
خدای تعالی هزار گناه او را بیامرزد
و شهری از طلا به وسعت دنیا برایش در بهشت بنا کند
و به عدد هر مویی که در بدنش قرار دارد
برایش حجّ مقبول می نویسد
(.بحار الانوار جلد 1 ص
214
رسول اکرم(صلى الله عليه و آله) فرمودند :
من ازمسلمانی که
هفتهای یک روز را
برای آشنایی با امر دینش
و پرسش از (معارف و احكام)
اختصاص نمیدهد، منزجر و بیزارم .
۴. المحاسن، فصل مصابیح الظلم، باب 13، ص225، ح149.
عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع
قَالَ بَیْنَمَا أَنَا جَالِسٌ فِی مَسْجِدِ النَّبِیِّ ص
إِذْ دَخَلَ أَبُوذَرٍّ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ
جَنَازَةُ الْعَابِدِ أَحَبُّ إِلَیْکَ أَمْ مَجْلِسُ الْعَالِمِ
امیر المؤمنین علی علیهالسلام فرمود
که من نشسته بودم
در مسجد پیغمبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم
که ابوذر داخل مسجد شد.
و به رسولاللَّه صلیاللهعلیهوآلهوسلم عرض کرد:
«نزد شما (همراهی) جنازه عابد بهتر است
یا مجلس عالم»
فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَا أَبَاذَرٍّ
رسول خدا صلیاللهعلیهوآلهوسلم فرمود:
«اى اباذر:
الْجُلُوسُ سَاعَةً عِنْدَ مُذَاکَرَةِ الْعَالِمِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ
مِنْ أَلْفِ جَنَازَةٍ مِنْ جَنَازَةِ الشُّهَدَاءِ
ساعتى نشستن در مجلس علم، محبوبتر است
نزد خدایتعالى از (حضور در کنار)
هزار جنازه از جنازه هاى شهیدان
وَ الْجُلُوسُ سَاعَةً عِنْدَ مُذَاکَرَةِ الْعِلْمِ
أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ مِنْ قِیَامِ أَلْفِ لَیْلَةٍ
یُصَلَّى فِی کُلِّ لَیْلَةٍ أَلْفُ رَکْعَةٍ
و نشستن ساعتى در مجلس علم
محبوبتر است نزد خدا
از قیام هزار شب
که کسی در هر شب هزار رکعت نماز بخواند
وَ الْجُلُوسُ سَاعَةً عِنْدَ مُذَاکَرَةِ الْعِلْمِ
أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ مِنْ أَلْفِ غَزْوَةٍ
و نشستن ساعتى در مجلس علم
محبوبتر است
نزد خدا از هزار جهاد (در کنار رسول خدا)
وَ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ کُلِّهِ
و خواندن کل قرآن
قَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ مُذَاکَرَةُ الْعِلْمِ
خَیْرٌ مِنْ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ کُلِّهِ
ابوذر عرض کرد: «یا رسول اللَّه مذاکره علم بهتر است
از خواندن همه قرآن؟!»
فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَا أَبَاذَرٍّ الْجُلُوسُ سَاعَةً
عِنْدَ مُذَاکَرَةِ الْعِلْمِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ
مِنْ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ کُلِّهِ اثْنَا عَشَرَ أَلْفَ مَرَّة
رسول خدا صلیاللهعلیهوآلهوسلم فرمود:
اى ابوذر نشستن ساعتى در مجلس علم
بهخدا از خواندن دوازده هزار بار کلّ قرآن بهتر است.
عَلَیْکُمْ بِمُذَاکَرَةِ الْعِلْمِ
فَإِنَّ بِالْعِلْمِ تَعْرِفُونَ الْحَلَالَ مِنَ الْحَرَامِ
ملازم باشید به حضور در مجلس علم
براى آنکه به علم میدانید حلال را از حرام.
وَ مَنْ خَرَجَ مِنْ بَیْتِهِ لِیَلْتَمِسَ بَاباً مِنَ الْعِلْمِ
کَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ بِکُلِّ قَدَمٍ ثَوَابَ نَبِیٍّ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ
وَ أَعْطَاهُ اللَّهُ بِکُلِّ حَرْفٍ یَسْتَمِعُ أَوْ یَکْتُبُ مَدِینَةً فِی الْجَنَّةِ
و هر که از خانه خود بیرون آید
که بابى از علم را طلب کند؛
بنویسد خداى تعالى براى او،
به هر قدمى ثواب پیغمبرى از پیغمبران
و بدهد او را بههر حرفى که میشنود
یا مینویسد شهرى در بهشت.
وَ طَالِبُ الْعِلْمِ أَحَبَّهُ اللَّهُ وَ أَحَبَّهُ الْمَلَائِکَةُ وَ أَحَبَّهُ النَّبِیُّونَ
و خداى تعالى طالب علم را دوستدارد
و دوست دارند او را فرشتگان و دوست دارند او را پیغمبران.
وَ لَا یُحِبُّ الْعِلْمَ إِلَّا السَّعِیدُ وَ طُوبَى لِطَالِبِ الْعِلْمِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ
و دوست ندارد علم را مگر نیکبخت
و خوشا به حال طالب علم در روز قیامت
یَا أَبَاذَرٍّ وَ الْجُلُوسُ سَاعَةً عِنْدَ مُذَاکَرَةِ الْعِلْمِ
خَیْرٌ لَکَ مِنْ عِبَادَةِ سَنَةٍ صِیَامٍ نَهَارُهَا وَ قِیَامٍ لَیْلُهَا
اى اباذر نشستن ساعتى در مجلس علم
بهتر است
از عبادت یک سال
که روزه باشى روزهای آن را و قیام نمائى
شبهای آنرا
وَ النَّظَرُ إِلَى وَجْهِ الْعَالِمِ
خَیْرٌ لَکَ مِنْ عِتْقِ أَلْفِ رَقَبَةٍ
و نظر کردن بر روى عالم بهتر است
از آزاد کردن هزار بنده
وَ مَنْ خَرَجَ مِنْ بَیْتِهِ لِیَلْتَمِسَ بَاباً مِنَ الْعِلْمِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ
بِکُلِّ قَدَمٍ ثَوَابَ أَلْفِ شَهِیدٍ مِنْ شُهَدَاءِ بَدْرٍ
و هر که از خانه خود بیرون رود
تا بابى از علم را طلب کند؛
خدا براى او بنویسد به هر قدمى
ثواب شهیدى از شهداى بدر
وَ طَالِبُ الْعِلْمِ حَبِیبُ اللَّهِ
و طالب علم حبیب و دوست خدا است
وَ مَنْ أَحَبَّ الْعِلْمَ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ
و هر که دوست دارد علم را بهشت برای او واجب شود
وَ یُصْبِحُ وَ یُمْسِی فِی رِضَا اللَّهِ
و صبح کند و شب کند در رضاى خدا
وَ لَا یَخْرُجُ مِنَ الدُّنْیَا حَتَّى یَشْرَبَ مِنَ الْکَوْثَرِ وَ یَأْکُلَ مِنْ ثَمَرَةِ الْجَنَّةِ
و بیرون نرود از دنیا تا آنکه بیاشامد از آب کوثر و بخورد از میوه بهشت
وَ لَا یَأْکُلُ الدُّودُ جَسَدَهُ
و نخورد کرم بدن او را
وَ یَکُونُ فِی الْجَنَّةِ رَفِیقَ الْخَضِرِ ع
و در بهشت رفیق حضرت خضر علیهالسّلام باشد
وَ هَذَا کُلُّهُ تَحْتَ هَذِهِ الْآیَةِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى
و جمیع این مطالب در تحت این آیه است :
یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجات
(سوره مجادله/آیه11)
خداى تعالى مؤمنین را به یک درجه،
و علم داده شدگان را به چند درجه برترى داده .
جامع الأخبار(للشعیری)؛ صفحه 37
نوادرالأخبار (للفیض) / النص صفحه 21
بحارالأنوار (ط - بیروت) جلد 1 صفحه 203
مستدرکالوسائل جلد 5 صفحه 396
به بنده اش می فرماید: بندۀ من،
آیا(به امور لازم دینی خودت) علم داشتی؟
اگر پاسخ دهد آری می فرماید
چرا به آنچه می دانستی عمل نکردی؟
و اگر بگوید نمی دانستم می فرماید:
چرا یاد نگرفتی تا عمل کنی؟
( بحار الانوار، ج۱، ص۱۷۷.)
یکی از مهمترین واجبات دین مبین اسلام كه از اهمیت ویژهای برخوردار میباشد،
فراگیری احکام دین است كه درک و فهم درست نسبت به مسائل آن
و عمل بر طبق آن تضمین كننده سعادت انسان است
. كسی كه اسلام را به عنوان دین خود بر میگزیند
باید برنامههای آن را به طور كامل در همه قلمروهای زندگی خود بپذیرد
و رفتار و عملكرد خویش را مطابق با احكام دین تنظیم نماید،
انجام چنین تكلیفی میطلبد فرد مسلمان نسبت به مقدار مورد نیازش
از احكام دین كه به آن احتیاج دارد و برایش پیش میآید،
شناخت پیدا كند تا بتواند آن را در زندگی خود اجراء نماید،
بر این اساس قرآن كریم و روایات ائمه هدی(علیهمالسلام)
بر این موضوع تأکید بسیار نموده و همگان را به یاد گرفتن احکام دین
تشویق و ترغیب كردهاند
و از ضررهای فراوان آشنا نبودن با احكام الهی بر حذر داشتهاند:
در حدیث نقل شده است كه امام صادق(علیهالسلام) فرمودند:
«فرا گرفتن یک حدیث
درباره حلال و حرام از شخصی راستگو،
برای تو بهتر از دنیا و زر و سیمهای آن است».[۱]
و نیز روایت شده مردی به امام صادق(علیهالسلام) عرض كرد: فرزندی دارم كه دوست دارد مسائل حلال و حرام را از شما بپرسد و از مطالبی كه اهمیت ندارد و به دردش نمیخورد، پرسش نمیكند. حضرت صادق(علیهالسلام) فرمودند: «آیا بهتر از حلال و حرام سؤالی هست كه مردم بپرسند؟»[۲] و در حدیث دیگر نقل شده است كه حضرت صادق(علیهالسلام) فرمودند: «در دین خدا دانا و فقیه شوید و مانند اعراب زمان جاهلیت نباشید (كه از احکام خدا و معارف دینی بیخبر بودند)، سپس حضرتش(علیهالسلام) فرمودند:کسی که در دین خدا دانا و بصیر نگردد، خداوند متعال در روز قیامت هرگز به او نظر لطف نمیافکند و بر پاکیزگی اعمالش مهر تأیید نمیگذارد».[۳]
در حدیث نقل شده است كه امام صادق(علیهالسلام) فرمودند: «لقمان در اندرز به فرزندش فرمود: فرزندم! در روزها و شبها و ساعات زندگی خود بهرهای برای تحصیل علم در نظر بگیر زیرا تو هرگز برای خودت ضایعهای مانند ترک علم نخواهی یافت».[۵]
و نیز روایت شده كه امام صادق(علیهالسلام) فرمودند:
«كسی كه بدون علم و آگاهی اعمالش را انجام دهد
مانند فردی است که به سمت سرابی در بیابان حركت كند
لذا هر چه تندتر برود از مقصدش دورتر میشود».[۶]
نکته مهّم دیگر این است که در روایات معصومین(علیهمالسلام)
موضوع «تفقّه در دین» یعنی داشتن شناخت کامل
درباره دین و بصیر و بینا بودن نسبت به احکام و معارف آن،
مورد توصیه و تأکید بسیار قرار گرفته است.
روایت شده كه امام كاظم(علیهالسلام) در این باره فرمودند:
«در دین خدا فقیه و دانا شوید زیرا فقه كلید بصیرت و شناخت است
و مایه كامل شدن عبادت و وسیله رسیدن به مقامات بلند
و مراتب عالی دینی و دنیایی است، برتری فقیه بر عابد
همچون برتری خورشید بر ستارگان است
و هر كس در دین خود دانا و فقیه نشود خداوند عملی را از او نمیپسندد».[۷]
و نیز روایت شده كه امیر المؤمنین(علیهالسلام) فرمودند:
«اگر خواستی دانا شوی، در دین خدا فقیه و دانا شو».[۸]
و در حدیث نقل شده است كه پیامبر خدا(صلى الله عليه و آله) فرمودند:
«خداوند به چیزی برتر از آگاهی دینی و فهم دین عبادت نشده است».[۹]
و نقل شده كه امام صادق(علیهالسلام) فرمودند:
«هنگامی که خداوند خیر و سعادت بندهای از بندگان خود را بخواهد
او را نسبت به دین بصیر و بینا میسازد».[۱۰]
و روایت شده كه حضرت امام صادق(علیهالسلام) فرمودند:
«هنگامی که خداوند متعال میخواهد قوم و گروهی را
به خیر و صلاح و موفّقیت برساند،
آنان را در شناخت دین، بصیر و بینا قرار میدهد...».[۱۱]
بدیهی است كه انسان نمیتواند
در فراگیری مسائل دین كوتاهی كرده
و به بهانه ندانستن مسأله
از عمل به تكالیف الهی كه ابلاغ شده شانه خالی كند،
۱. المحاسن، فصل مصابیح الظلم، باب 15، ص229، ح166.
۲. المحاسن، فصل مصابیح الظلم، باب 15، ص229، ح168.
۳. كنز الفوائد، فصل فی ذكر العلم، ص240؛ المحاسن، فصل مصابیح الظلم، باب 15،ص228، ح162.
۴. المحاسن، فصل مصابیح الظلم، باب 13، ص225، ح149.
۵. امالی الطوسی، ج1، المجلس الثالث، ص66.
۶. امالی شیخ مفید، مجلس5، ص42، ح11.
۷. تحف العقول، ص410، باب ما روی عن موسی بن جعفر فی قصار هذه المعانی.
۸. غرر الحكم و درر الکلم، ص49، فصل فی الفقه و الفقاهة، ح264.
۹. الامالی الطوسی، ص 474، (چاپ قم) ح 1033.
۱۰. اصول الكافی، ج1، ص 32، ح3، باب صفة العلم و فضله و فضل العلماء.
۱۱. مستدركالوسائل، ج 11، ص 190، ح12، باب6 استحباب التخلّق بمكارم الأخلاق.
۱۲. امالی شیخ طوسی، ج1، مجلس اول، ص8و9، ح10؛ امالی شیخ مفید، مجلس26، ص227و228، ح6.