غار دو فیری بن زرد
غار دو فیری بن زرد
غار(اشکفت) دوفیری بن زرد یکی از آثار تاریخی است که در ضلع شرقی روستای بن زرد علیا از توابع بخش پاتاوه شهرستان دنا، استان کهگیلویه و بویراحمد واقع شده است.
غار دوفیری بن زرد در غرب کوه سمسال، از سلسله کوههای زاگرس واقع شده است. کوه سمسال که غار دوفیری در آن قرار دارد، کوهی آهکی است که بر اثر بارش باران و عوامل طبیعی حفره هایی در آن به وجود آمده است و غار دوفیری نیز از جمله این حفره هاست.
برای شناخت بهتر غار دوفیری، این غار را از دو منظر مورد نقد و بررسی قرار می دهیم. چرا که این غار حداقل در دو دوره شکل گرفته، یکی عوامل طبیعی که در به وجود آمدن غار موثر بوده و دیگری عوامل انسانی که در تشکیل و ساخت بنای درون غار نقش داشته اند.
کارشناسان میراث فرهنگی قدمت غار دوفیری را مربوط به بیش از یک میلیون سال پیش تخمین زده اند و قدمت بنای درون این غار را دوره صفوی اعلام می کنند.
غار دوفیری بن زرد دارای ۲۰ متر طول و در بلندترین نقطه غار و پیشانی آن حدود ۸ متر ارتفاع است. جنس این غار از آهک است و در طول زمان نیز به دلیل عوامل طبیعی مانند باران، سرما و گرما، قسمت هایی از سقف این غار ریزش کرده و دهانه این غار گشادتر شده است و ریزش و بزرگ شدن غار در طول تاریخ ادامه داشته است.
در درون این غار یک اثر تاریخی با دو اتاق شبیه به دالان و چسبیده به هم وجود دارد که به دلیل اینکه دورنمای این دو اتاق مانند بینی است و در لهجه لری و محاوره ای ساکنین این بخش و در گویش محلی به بینی “فیر” گفته می شود، نام این اثر تاریخی به دوفیری مشهور شده است.
بنای تاریخی دوفیری بن زرد شامل دو اتاق چسبیده به هم از جنس سنگ و گچ است. سنگ های به کار رفته در این اثر تاریخی شامل قلوه سنگ و سنگ مالون و سنگ آهک از جنس کوه سمسال که این اثر در آن قرار دارد بوده و معماری آن به صورت هرمی که در مناطقی از شهر قدیمی دهدشت و کوشک میمند سادات محمودی در دوران صفویه رایج بوده می باشد.
هر یک از اتاق های دوفیری بن زرد دارای ۵/۳ متر طول و ۳ متر عرض و ارتفاع در بلندترین نقطه قوس سقف، ۵/۲ متر است.
به دلیل مسطح نبودن سطح درون غار، ابتدا سازندگان این اثر اقدام به ساخت پی به ارتفاع یک متر و تراز نمودن با کف غار کرده و سپس دو اتاق را با دیوار مشترک در غار ساخته اند.
در دیواره مشترک اتاق های غار دوفیری سه سوراخ به ابعاد ۱۵ در ۱۵ سانتی متر قرار دارد و از طریق این سوراخ ها دو اتاق با هم در ارتباط بوده اند.
ساخت غار دوفیری در دوران صفوی با ظرافت و دقت خاصی نسبت به استحکام بنا انجام شده است که استفاده از سقف هلالی جهت زیبایی و همچنین استحکام بنا و انتقال فشارهای احتمالی سقف به دیواره ها و مقاومت آن از جمله این موارد است.
بنای دوفیری بن زرد دارای هشت عدد چوب در ارتفاع دومتری است که کارشناسان استفاده از این چوب ها را برای محافظت و پیوند ساختمان و استحام آن موثر دانسته اند.
غار دوفیری بن زرد، هویت مردمان استان و میراث گذشتگان استان کهگیلویه و بویراحمد است که همانند نگینی در کیلومترها دورتر در دل کوه زرد سمسال بن زرد واقع شده است و نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کند.
این غار رو به مغرب و دارای ارتفاع و دید گسترده ای از مناطق پایین دست و روستاهای کنونی بن زرد علیا، بن زرد سفلی، گزدون، باگ، بادنگان، مظفری، آبزار، ده برایی و قسمت های دیگری از بخش پاتاوه را دارد.
به دلیل قرار گرفتن این غار در نقطه ای که از لحاظ دید بر قسمت های زیادی از منطقه احاطه دارد، امکان استفاده از این غار و اثر تاریخی، جهت حراست و نگهبانی از قلمرو و سرحدات و یا زندگی روزمره وجود دارد.
علیرغم قدمت این اثر تاریخی و چشم انداز بسیار زیبای آن غار دوفیری بن زرد در معرض خطر جدی است و چنان چه سریعتر اقدامی جهت مرمت و نگهداری آن انجام نشود احتمال تخریب آن وجود دارد.
این غار زیبا به دلیل قرار داشتن در دل کوه سمسال و به دلیل آهکی بودن کوه و چسبندگی کم کوه ده ها تُن سنگ و لاشه از کوه جدا شده و بر روی دیواره این اثر تاریخی منحصر به فرد آوار شده که قوس های بنای تاریخی دوفیری بر اثر نامهربانی طبیعت بار سنگینی را تحمل کرده و قسمت هایی از سقف آن فر ریخته است.
افراد بومی منطقه و گردشگران نیز خواسته یا ناخواسته این اثر تاریخی را مورد بی مهری قرار داده و این مکان را تبدیل به پاتوق جهت خوشگذرانی کرده و از دیوارنویسی با رنگ و اسپری و هک کردن نام خود و معشوقه شان بر روی دیوارهای غار کوتاهی نکرده اند.
افراد سودجو و آنان که حاضرند چراغ تاریخ را به هر قیمتی به تاراج بگزارند نیز کوتاهی نکرده و در چندین نقطه این غار و حوالی آن اقدام به حفاری کرده اند.
نداشتن راه مناسب و شیب خطرناک کوه سمسال برای رسیدن به غار و بازدید از این اثر تاریخی از مشکلات بزرگی است که هنوز نسبت به ایجاد راه امن در دل کوه اقدامی انجام نشده است.
قسمت هایی از سقف غار دوفیری بن زرد بر اثر ریزش کوه تخریب شده است و هم اکنون این اثر نیز زیر ده ها تُن کوه که از دهانه غار جدا شده و بر روی آن آوار شده دیواره های آن شکافته شده است و چنانچه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان و شهرستان نسبت به پاکسازی و ایمن کردن اطراف این بنای تاریخی اقدام نکنند دور از انتظار نیست که نسل های بعدی شاهد این اثر زیبا و دیدنی نخواهند بود.
تصویر غار دوفیری