دوره شانگ
دوره شانگ
دوره شانگ
فرهنگ شانگ و لونگ شان به هم پیوسته و در قلمرو لونگ شان است كه دودمان شانگ پدیدار میشود. اسناد به دست آمده از چینههای متواتر حفاری هونان از پیوند كامل دوره یانگ شائو، لونگ شان و شانگ سخن میگوید. اگر چه توالی تاریخی دودمان شانگ هنوز كاملا روشن نیست اما برخی اسناد گویای ایجاد این دودمان به وسیله تانگ (٧) در ١٧٧٦ پیش از میلاد مسیح و انتخاب ان – یانگ در ١٣٨٤ ق. م برای مقر فرماندهی است. این دودمان احتمالا در تاریخ ١١١١ تا ١٠٢٧ ق. م قدرت را به دودمان جو وا میگذارد. دوره شانگ تحول دوره لونگ شان و زمان تسلط روستاهای دارای استحكامات نظامی بر روستاهای دیگر، و تمركز قدرت و پیدائی دودمان شانگ است. تفاوت اساسی دوره شانگ با دوره پیشین در سه نشانه نمایان میشود كه به ترتیب عبارتند از: رواج نگارش و نوشتن تصویری، تكامل هنر ساختن اشیاء مفرغی، و ساختن ارابه و گردونههائی كه با اسب حمل میشود. با وجود اسناد محدود مربوط به ٦٥٠ یا ٧٥٠ ق. م تا پیش از استقرار حكومت در ان – یانگ اطلاع دقیقی از فن نگارش در دوره لونگ شان در دست نیست و اطلاعات مربوط به كیفیت فن نگارش از ان – یانگ نیز تقریباً محدود و منحصر به استخوان نوشتهها و استخوانهای پیش گوئی است و شامل نمونههای تصویری كهنی است كه كاربردی سنتی داشته و از تاریخ کهنتر فن نگارش سخن میگوید. آثار مفرغی یافته شده غالباً به دوره پیش از اختصاص ان – یانگ به مقر فرماندهی تعلق دارند و از رواج این هنر به صورت محدود در دوره پیش از فرمانروائی شانگ سخن میگوید. آثار به دست آمده تا به حال، معدود است و اگر چه زمان مفرغ سازی در خاورمیانه به زمانی دورتر میرسد اما سندی كه حاكی از راه یافتن فن ذوب فلزات از غرب به چین باشد در دست نیست و كیفیت و ویژگی شكل چهره و نقشهای مفرغ چینی آن را از دیگرگونههای باستانی متمایز میسازد، و اگر ذوب فلز را چینیان از مردمان دیگر آموخته باشند، پیشرفت آن بومی و حاكی از برتری فرهنگ شانگ نسبت به دورههای پیشین است. بقایای استخوانهای به دست آمده از لونگ شان از كاربرد اسب در معیاری وسیع برای حمل ارابه در دوره شانگ سخن میگوید و اسناد دیگر نیز این نظر را تایید میکند. محدوده فرمانروائی دودمان شانگ در شمال و غرب هونان، جنوب هوبئی (٨) و غرب شاندونگ قرار داشت و به احتمال زیاد جنوب شرقی هونان نیز جزئی از این قلمرو بود. در دوره شانگ میانه احتمالاً با افزون شدن قدرت این دودمان شنسی، شانسی و انهوی (٩) بر این قلمرو افزوده شده است، اما با اسناد محدود به دست آمده از سیچوان و گیانگسی (١٠) نمیتوان دو منطقه اخیر را در محدوده قلمرو شانگ قرار داد، اگر چه بی شك از تمدن شانگ متاثر شدهاند.
شرح تصویر: پیشگویی و مشورت با خدایان از دوره شانگ مرسوم شد و پس از آن اشكال متنوعی به خود گرفت. استوانه زاین دونگ (١١) مورد كاربرد بیمارانی بود كه به معبد خدای تندرستی میرفتند و با تكان دادن استوانه نسخه درمان را كه تكه چوب كنده كاری شده بود دریافت میکردند و دارویی را كه روی آن نوشته شده بود برای درمان به كار میبستند. موزه طبابت و دارو. یافته شدن چند روستای پیوسته و چیزی شهرگونه با چند میدان از جمله یافتههایی است كه از كیفیت اسكان و مأواگزینی در اواخر دوره لونگشان سخن میگوید. شکلهای متنوع مسكن در دوره شانگ گویای پیدائی اشراف سالاری و تفاوت خانههای طبقات مختلف [در این نظام بردهداری] است. مشخصات كلی مساكن این دوره كه آن را از دوره قبل متمایز میسازد عبارتند از وجود محراب و مذبح خاص انجام مراسم آئینی، خانههای راست گوشه در ملتقای دیوارها، كف صاف و هموار اتاقها، ستونهای پایه سنگی و گاه تندیسهای بزرگ سنگی كه كار ستون را انجام میداد و گورهای اختصاصی خاص طبقات مختلف اجتماعی. گورها و مقابر دوره شانگ از دوره پیشین متمایز و در بسیاری از این گورها بقایای قربانی انسان، اسب و حتی گردونه به دست آمده است. مدارك دیگر متمایز كننده این دوره عبارتند از: استخوانهای پیشگوئی، آثار مراسم پیچیده قربانی كردن، سفالینهها و وسایل مفرغی خاص انجام مراسم آئینی، شكل تندیسهای مختلف، آرایهها و زیورآلات اسب، گردونههای تجملی و ساده، مهرههای مختلف، خرمهره و صدف كه گاه به نشانه تفاخر به كار میرفت، سفالینهها و ظروف فلزی متمایز از گونههای سنگی و سرامیك پیشین و داسهای سنگی كه از اواخر دوره لونگ شان ساخت آن معمول شد؛ بر این مجموعه كاربرد استخوان به اشكال مختلف و استفاده از صدف لاك پت در پیش گوئی ها را باید افزود. اسناد باستان شناسی به دست آمده از ان یانگ و جنگ – جو (١٢) برخی از ویژگیهای دوره شانگ را مشخص میکنند و دادههای به دست آمده از استخوانهای پیش گوئی و نوشتههای بازمانده از این روزگار نیز میتواند روشنگر باشد، زیرا تصاویر به دست آمده از حفاریها كاملاً پیوسته نیست و هنوز هم باید با احتیاط بدانها نزدیك شد، اما بی شك دیگر آثار پراكنده و کاوشهای آتی این اطلاعات را تكمیل خواهد كرد.