سیزدِهبدر
سیزدِهبدر
وَختِه جیوون بودُم، با دخترایِ هم سنّ و سالِما مُگُفتُم: سیزدِه به در چاردَه به تو، هاکوتکوتو، هاکوتکوتو. بعد مِرَفتِم به دشت و دِمَن، سبزه ها رِه گِره مِدادِم که یَگ شوی خوبی قِسمَتِما بِرِه. اگِر فهم حالا را داشتُم صد سال سیا آرزوی شو نِمِکِردُم ننه. چمدِنیستُم که اقبالُم سیایه. اَلبِتَّن دوراجّون شِما ماخوام تو یَگ وِجبِ جا باخوابُم، از خدا که پَنهُم نیستگ، غُلوم حسینِ خدا بیامرز، مَرد خوبی بودگ، اِما اُجاقِ خودُم کور بود که سرُم وِسنی اَمَد.
جونُم بِرَتا بگه روز سیزدِه، کِله ی سِحَر، مندِلی اَمَد درِ خَنَهما، گفت عزیز جان روز سیزدِه خوبیت ندره به خنِه بیشینِن، بییِن بِرِم یگ هوایی بُخورِن. گُفتُم نَنِه مو زِنِکِه یِ پیر خِبَرِ مرگُم هفتاد سالُم دِرِه بود مِرِه و هر گوشة دلُم یگ سیزده بدره، اُووَخ ماخام سیزدَمِه به در کُنُم؟!
پاشِه کِردِه بود تو یَگ کَفش که اِلّا و بِلّا شِمایَم بییِن. گُفتُم نَنِه جان مو دِگِه نَحسیمِه بِیِس به گور بُبُرُم. دیدُم مِثلِ هَمی کُرِّه خرایِ یِتیم گِردَنِشِه کج کِردِه، مِگِه ما که مادر نِدِرِم، شِما مادری کُنِن. نَنِه دِلُم کِباب رَف، گُفتُم خدا نَنَه تِه بیامُرزِه، بِشِه یَگ سَعت دِگِه بییِن عَقِبُم.
چادر چاقچور کِردُم و اِسبابامِه تیار کِردُم و چند دانه بُنشَنم که سبز کِردِه بودُم با یگ مُشتِ تخمِ خربِزِه و هِندِوِنِه رَم همپام بردُم. ماشالّا لِشکَرِ سلم و تور رِختِه بودن به یَگ وانتِ قُراضِهیی با یَگ بُرِّ اِسباب و سیخ و سه پایه و اُجاق و مِنقَل. مو رَم نِشُندَن به جُلو.
نَنِه چَشمِت روز بد نیبینِه، همی که مندلی اتولْشه آتیش کِرد، مِگی چُخت آسمون سِلاخ رف، هم مث ناردشور شَرشَر بارون مییَمد. هی گفتِم پِیِیْ باهاریه حالا بند مییِه، بند نییامد که نییامد. بچههایم پلاسِ به سرشا کیشیدن اِما آب چیکون رِفته بودن. هم به هر جا که مِرَفتِم گلِ شل بودگ. مِردمم سیلی و ویلی و سرگِردون. به مندلی گفتُم بیخود مو رِ در به در کِردِن ننه جان! به خَنه ی خودُم تِمرگیده بودُم و آلآنه داشتُم قیلونمِ چاق مِکردُم. همی رِ که گفتُم یَگهو یَگ موتوری مث شتر از کنارِما رد رف که هر چی گلِ شل بودگ پخش شیشهما رفت و به سرکِلّة بِچهها که عَقِب وانت بودن پیشینگ رف. هنوزه ای پارویای شیشه گلا رِ پاک نِکِرده بودن که یَگ اتول ازی آخرین سیستُما مث اجل معلق اَمد تو دل و جگرِما و تیت و پرِما کِرد. نگو مندلی جَلوشه نِدیده و رِفته به او دست خیابون.
حالا زن مندلی و بچههاش یَگ بند جیغ مِزِنن و همهشایم مث مجسِمة گیلی فِقد چَشماشا دیده مِره. مویَم زدُم تخت سینهم و همی که اتولا رِ دُرُس کِرده نفرین کِردُم بسکه از بالای همی اتولسِواری مردم لت و پار مرن. قربون همو قیدیما چنتا درشکه بود و چنتا تاکسی. راهایَم اِقت نِزدیک بودگ که پیشتر وختا با پای پییِده مِرفتِم. هوای تازه مِخوردِم و پاهاما قرص مِرَفت و سالم مِمُندِم. آلآن یَگ خشتک راهِرِ با آجانس مِرَن که آب تو دلْشا تیکون نِخوره. بِرِیْ همی درد و مِرض زیات رِفته.
حالا شکر خدا ما که کاری ما نِرَف اما تو رادیون شِنُفتُم اعلان کِردن که یَگ کرور اَدَم به جادهها از بین رِفتن. ای اتول چه مرگی بودگ دگه! نِمدِنُم همی چه کاریه به روزایی که مدرسهها و ادارهجاتیا آزاد مِرَن همه مث مور و مِلخ رِیی سفر مِرَن؟ مِگی مسابقهیه! مِتِرسن عَقِب بمانن. قیدیما قوم و خویشا ده پونزه روز دور هم گل مُگفتن و گل مِشنُفتن و هر چی بود با هم بار میذاشتن و مُخوردن. سیزدِیَم بار و بِندیلْشا رِ ورمِداشتن و به دشت و دِمَن مِرفتن.
ای حالاییا که با ای دود و دم و گاز و گوزْشا دگه جای آباد نِگُذیشتن. هر چی یَم که مُشمّا و آتِ آشغال گُله به گُله پاش مِدَن. به دشتِ بیابون خدا رحم نِمُکُنَن به بِچههاشا و خودْشایَم آیا رحم نِمُکُنَن؟
چی درد سرْتا بُدُم ننه، تا ظهر یَگ لنگه پا ویستادِم تا آجانه اَمد و کلوکی کیشید. گفتُم خب همی چه کار داش ننه اِقت ما رِ مَطَل کِردی؟ همی بچة خردوی مایَم که مِتِنیس بیکیشَش. تا وخته هوا آفتابی رفت و تیرکِمون رستمَم بالای سرِما دراَمد. بِچههایَم جُل و پِلاسِشا رِ همونجِه چفت جدولا تُنُک کِردن و نشستن.
هنوزه دُرُس نِتِمرگیده بودُم که پی هم اتولا مث مورچه سِواره به هوای ما ویستادن و پِلاس اِنداختن. گفتم نِمدِنُم چی حکایتیه که مو به چینگ کوهم بُرُم زیمین مکه مِرِه! تا وخته یَگ اتول خردویَم نِگا داشت و از توش چن تا دختر سانتیمانتال پییده رفتن. گفتُم : اِنا! آب در کوزه و ما تِشنه لَبون می گردیم یار در خانه و ما گِردِ جَهون می گردیم! همه گیس بلند و بی چارقت. پیچ رادیونشا رَم تا ته وا کِرده بودن و با همو گمب و گمبش قر مِدادن. نگاشا کِردُم دیدُم دِرَن چای مُخورَن و استکاناشا ره به هم مِزِنن. چه قَتم کِم رنگ بود!
به مندلی گفتُم ننه مو حلق و گیلوم خشک رف، از همینا یَگ استکان چای بریْ مو بِستَن تا چاییتا تیار بِره. مندلی گفت عزیزجان او چای نیستگ که، نِجِسی یه. گفتُم پِنا بر خدا! چی دخترای بی خدا و بی حیایی! مندلی گفت کُدم دخترا؟ اینا پسرن عزیزجان. گفتُم بحق چیزای نِشنُفته! چی جور پسرن که مِگی سرخاب سیفیداب کِردن و یَگ لاخ ریشِ سیبیل نِدِرَن؟
ننه هنوزه جاما گرم نِرِفته بودگ که واز آسمون مث دل مو تِرکید. حالا هَمَه ما گُشنِه و تِشنه و هلاک و لیچّ آب، واز سِوار اتول رفتِم. گفتُم اِی نَنِه دل شورا رَفتُم اَزی سیزدِه بِه در، اگِر نحسیتا بِدَر رِفته مورِه بُبُرِن به خَنَه ما که دلُم دِره تو ای اتول واریزا مکنه. مندلی یم با دِماغ سُخته سر خر رِ کج کِرد و وَرگِردُندُم به خَنهما.