سوره 61 وتفسیر وفضیلت آن
سوره 61 وتفسیر وفضیلت آن
سوره 61:
سورة الصف
مولف ومفسر: آذر سلگی
:
سَبَّحَ للهِ مَآ فی ألسَّموَتِ وَمَا فی ألارض وَ هُوَ ألعَزیزُ ألحَکیُم (1) یَأ یُّهَاألَّذینَ ءَ امَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَآ لَآ تَفعَلُونَ
(2) کَبُرَ مَقتًا عِندَأللهِ أَن تَقُولُوا مَآ لَآ تَفعَلُونَُ (3) إنَّ اللهَ یُحِبُّ ألَّذینَ یُقتَلُونَ فی سَبیلهِ صَفَّا کَأَنَّهُم بُنینٌ ٌمَّرصُوصٌ ٌ (4) وَإِذ قَالَ مُوسَی لِقَومِهِ یَقَومِ لِمَ تُوذُونَنی وَقَد تَّعلَمُونَ أَنّی رَسُولُ الله إلَیکُم فَلَمَّا زَاغُوا أَزَاغَ الله
قُلُوبَهُم وَاللهِ لَا یَهدی ألقَومَ ألفَسِقینَ (5) وَإذ قَالَ عِیسَی ابنُ مَریَمَ یَبَنی إسرَء یلَ إنی رَسُولُ الله إلیَکُم مّصَدّقًا
لّمَا بَینَ یَدَیَّ مِن ألتَّورئة وَمُبشرابِرَسُولِ یَأتی مِن بَعدی أسمُهُ أَحمَدُ فَلَمَّا جَآءَهُم بِألبَیِنَتِ قَالُوا هَذا سِحرٌ ٌ مُّبینٌ
(6) وَمَن أظلَمُ مِمَّن أفتَریَ عَُلی اللهِ ألکَذبَ وَهُوَ یُدعَی إلیَ ألإسلَمِ وَالله ٌ لَآ یَهدی ألقَومَ ألظَّلمینَ (7) یُریدُونَ
لیُطفُِوا نُورَاللهِ بِآَ فوَهِهِم وَالله مُتُّم نُوره وَلَو کَرِهِ ألکَفرُونَ (8) هُوَ ألَّذی أَرسَلَ رَسُولَهُ بِالهُدَی وَدینِ ألحقِ
لیُظهرَهُ عَلیَ ألدّینِ کُلّهِ وَلَوکَره ألمُشرکُونَ (9) یَأَ یُّهاألَّذینَ ءَ امَنُوا هَل أ دُ لّکُم عَلیَ تجرَةٍ تُنجیکُم مِن عَذابٍ
أَلیمٍ (10) تُومنُونَ بِألله وَرَسُولِهٍ وَتُجَهدُونَ فی سَبیل الله بِأَمَولِکُم وَأَنفُسِکُم ذَلِکُم خَیرٌ ٌ لَکُم إن کُنتُم تعلَمُونَ
(11) یَغفرلَکم ذُنُوبَکُم وَ یُدخِلکُم جَنَّتٍ تَجری مِن تَحتَها ألأَ نَهر ُو مَسکنَ طَیّبَةً فی جَنَّتِ عَدنٍ ذلِک ألفَوزُ
ألعَظیمُ (12) وَأُخرَی تُحبُّونَهَآ نَصرٌ ٌ مِّن الله وَفَتحُ ُ قریبُ ُ وَ بَشّر ألمُومنینَ (13) یأَیُّهاألَّذینَءَ امَنُوا کُونُو ا
أَنصَارَآلله کَمَا قَالََُ عیسَی أبنُ مَریمَ للحَوَآرینَ مَن أَنصَاری إلی الله ِ قَآلَ ألحَوَآریُّونَ نَحنُ أَنصَآرُالله فَا مََنت
طَّائفةٌ ٌ مِن بَنی إسرَءِ یلَ وَکَفَرت طَّآ ئفَةٌ ٌ فَأَ یَّدنَاألَّذینَ ءَ امَنُوا عَلَی عَدُوهم فَأَ صبَحُوا ظَهرینَ (14)
تفسیر سوره 61:
این سوره در حقیقت بر دو محور اساسی دور می زند یکی برتری اسلام بر تمام آئین های آسمانی و تضمین بقا وجاودانگی آن از سوی الله و دیگر لزوم جهاد در طریق حفظ وپیشرفت این آئین
اما در یک نظر می توان به سه بخش دیگر نیز اشاره کرد 1- دعوت به هماهنگی گفتار و کردار و پرهیز از سخنان بی عمل. 2- یاد آوری از پیمان شکنی بنی اسرائیل و بشارت مسیح به ظهور اسلام 3- اشاره
فشرده ای به زندگی حواریین مسیح والهام از آنها
انتخاب نام صف برای سوره به خاطر تعبیری است که در آیه 4 این سوره آمده گاهی نیز به عنوان سوره
عیسی و یا سوره حواریین نامیده شده است
1= آغاز این سوره نیز تسبیح الله است وبه همین جهت آن را جز سوره های مسبحات (سوره هایی که با
تسبیح الله شروع می شود) شمرده اند . می فرماید آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین است همه تسبیح
الله می گویند چرا تسبیح او نگویند و از هر عیب و نقصی منزهش نشمرند با این که او شکست نا پذیر
و حکیم است
2= جمعی از مومنان پیش از آنکه حکم جهاد نازل شود می گفتند ای کاش الله بهترین اعمال را به ما نشان میداد تا عمل کنیم چیزی نگذشت که الله به آنها خبرداد که افضل اعمال ایمان خالص وجهاد است
اما این خبر آنها را ناخوشایند آمد وتعلل ورزیدند آیه نازل شد وآنها را ملامت کرد . این آیه به عنوان
ملامت و سرزنش از کسانی که به گفته های خود عمل نمی کنند می فرماید ای کسانی که ایمان آورده اید
چرا سخنی می گوئید که عمل نمی کنید
3= سپس در ادامه همین سخن می افزاید نزد الله بسیار موجب خشم است که سخنی بگوئید که عمل نمی کنید آیه فوق هرگونهه تخلف از عهد و پیمان وعده ها و حتی به گفته بعضی نذر را نیز شامل می شود
وعده مومن به برادرش نوعی نذر است هر چد کفاره ندارد وهرکس تخلف وعده کند با الله مخالفت کرده
و خویش را در معرض خشم او قرا ر داده واین همان است که قران می گوید
4= در این آیه مساله اصلی را که مساله جهاد است پیش کشیده ومی فرماید الله کسانی را دوست می دارد
که در راه او پییکیار می کنند گویی بنایی آهنین اند بنا بر این نفس پیکار مطرح نیست َآنچه مهم است این که پیکیار فی سبیل الله باشد وآن هم با اتحاد و انسجام کامل همانند سدی فولادین
از مهمترین عوامل پیروزی در برابر دشمخنان انسجام وبه هم پیوستگی صفوف در میدان نبرد است نه تنها در نبرد های نظامی که در نبرد سیاسی و اقتصادی نیز جز از طریق وحدت کاری ساخته نیست
5= در تعقیب دو دستوری که در آیات قبل در باره هماهنگی گفتار وکردار و وحدت صفوف آمده بود در این آیه برای تکمیل این معنی به گوشه ای از زندگی دو پیامبر موسی وعیسی اشاره می کند که متاسفانه
نمونه های روشنی از جدایی گفتار وعمل و عدم انسجام صفوف در زندگی پیروان آن دودیده می شود با
سرنوشت شومی که به دنبال آن پیدا کردند به یاد بیاورید که هنگامی را که موسی به قومش گفت ای قوم
من چرا مرا آزار می دهید با این که می دانید من فرستاده الله به سوی شما هستم . این آزار اشاره به نسبت های ناروایی است که به موسی می دادند و الله موسی را از آن مبرا ساخت در احزاب می خوانیم ای
کسانی که ایمان آورده اید همانند کسانی نباشید که موسی را آزار دادند والله او را آنچه در حق او می گفتند مبرا ساخت ولی این عمل بدون مجازات نماند چنانکه در پایان آیه مورد بحث می خوانیم هنگامی که
آنها از حق منحرف شدند الله قلوبشان را منحرف ساخت و الله فاسقان را هدایت نمی کند .
از این تعبیر استفاده می شود که هدایت وضلالت هر چند از ناحیه الله است اما زمینه ها و مقدمات و عوامل آن از ناحیه خود انسان است
6= من بشارت ظهور احمد را آورده ام . در این آیه به مساله رسسالت حضرت عیسی و کار شکنی و
تکذیب بنی اسرائیل در مقابل او اشاره کرده ومی افزاید و به یاد اورید هنگامی راکه عیسی گفت ای بنی
اسرائیل من فرستاده خود به سوی شما هستم این در حالی است که تصدیق کننده کتابی که قبل از من فرستاده شده می باشم وبشارت دهنده به رسولی که بعد از من می آید و نام او احمد است بنابر این من حلقه اتصالی هستم که امت موسی و کتاب او را به امت آینده پیامبر وکتاب او پیوند می دهم گر چه جمعی
از بنی اسرائیل به این پیامبر موعود ایمان آورده اند اما گروه عظیمی سر سختانه در برابر او ایستادند و
حتی معجزات آشکار او را انکار کردهد و لذا این افراد درپایان آیه می افزاید هنگامی که او (احمد) با معجزات و
دلائل روشن به سراغ آنان آمد گفتند این سحری است آشکار
عجب این که طائفه یهود قبل از مشرکان عرب این پیامبر را شناخته بودند اما با این همه بسیاری از بت
پرستان ایمان آوردند ولی بسیاری از یهود بر لجاج و عناد و انکارباقی ماندند
7= در آیه قبل خواندیم که چگونه گروهی معاند ولجوج علی رغم بشارت پیامبر پیشین حضرت مسیح در
باره ظهور پیامبراسلام و علی رغم توام بودن دعوت پیامبر اسلام با بینات ودلائل روشن ومعجزات چگونه به مقابله و انکار بر خاستند در اینجا عاقبت کار این افراد وسرنوشت آنها را تشریح می کند
نخست می فرماید چه کسی ظالم تر است از آن کس که بر الله دروغ بسته . آری چنین کسی که دعوت
پیامبر الهی را دروغ معجز ه او ار سحر و آئین او را باطل می شمرد ستمکار ترین مردم است چرا که
راه هدایت ونجات رابه روی خود و سایر بندگان الله می بندد .
در پایان آیه می افزاید و الله گروه ستمکاران را هدایت نمی کند
8= می خ
واهند نور الله را با دهان خود خاموش کنند سپس برای این که نشان دهد دشمنان حق قادر
نیستند آئین او را بر چینند ضمن تشبیه جالبی می فرماید آنان می خواهند نور الله را با دهان خاموش
سازند. ولی الله تور خود را کامل می کند هر چند کافران خوش نداشته باشند . آری همان گونه که الله
اراده کرده بود این نور الهی روز به رروز در گسترش است ودامنه اسالم هر زمان نسبت به گذشته
وسیع تر می شود وآمار ها نشان می دهد که جمعیت مسلمانان جهان علی رغم تلاش های مشترک
صهیونیست های صلیبی ها و دیگر دشمنان اسلام رو به افزایش است
9= در این آیه تاکید بیشتر با صراحت می گوید او کسی است که رسول خود را با هدایت و دین حق
فرستاده تا اورا بر همه ادیان غالب سازد هر چند مشرکان کراهت داشته باشند و سرانجام اسلام هم
ازنظر منطق وهم از نظر پیشرفت عملی بر مذاهب دیگر غالب شد ودشمنان را از قسمت های وسیعی
از جهان عقب زد وجای آنها را گرفت و هم اکنون نیز در حال پیشروی است . البته مرحله نهایی این
پیشروی به عقیده ما با ظهور حضرت مهدی (عج) تحقق می یابد که این آیات خود دلیلی بر آن ظهور
عظیم است
10= تجارتی پر سود و بی نظیر یکی از اهداف مهم این سوره دعوت به ایمان وجهاد است این آیه و
سه آیه بعد نیز تاکیدی است به این دو اصل با مثال لطیفی که انگیزه حرکت الهی را در جان انسان
به وجود می آورد . نخست می فرماید ای کسانی که ایمان آورده اید آیا شما را به تجارتی راهنمایی
می کنم که شما را از عذاب دردناک رهایی می بخشد
11= سپس به شرح آن تجارت پر سود پرداخته می افزاید و آن این که به الله ورسولش ایمان بیاورید وبا
اموال و جانهایتان در راه الله جهاد کنید بدون شک الله نیازی به این تجارت پرسود ندارد بلکه تمام
منافع آن در بست به مومنان تعلق می گیرد لذا در پایان آیه می فرماید این برای شما از هر چیز بهتر
است اگر بدانید . ایمان به پیامبر از ایمان به الله جدا نیست همان گونه که جهاد با جان از جهاد با مال
مهمتر می باشد بلکه به خاط ر این است که مقدمه آن محسوب می شود چرا که ابزار جهاد از طریق
کمک های مالی فراهم می گردد
12= تا اینجا سه رکن اساسی از ارکان این تجارت بزرگ مشخص شد خریدار الله است و فروشنده انسان
های با ایمان و متاع جانها و اموالشان اکنون نوبت به رکن چهارم می رسد که بهای این معامله عظیم است می فرماید اگر چنین کنید گناهانتان را می بخشد و شما را در باغ هایی از بهشت داخل می کند
که نهر ها از زیر درختانش جاری است و در مسکن های پاکیزه در بهشت جاوید ان جای می دهد واین
پیروزی عظیم است در مرحله پاداش اخروی نخست به سراغ آمرزش گناهان می رود چرا که بیشترین
ناراحتی فکرانسان از گناهان خویش است هم چنین این تعبیر نشان می دهد که نخستین هدیه الهی به
شهیدان راهش این است که تمام گناهانشان را می بخشد
13= در این آیه به دو شاخه از مواهب الهی در دنیا نیز اشاره کرده می فرماید و نعمت دیگری که آن را
دوست دارید به شما می بخشدوآن یاری الله وپیروزی نزدیک است چه تجارت پر سود و پر بر کتی
که سراسرش فتح وپیروزی ونعمت ورحمت است سپس به همین دلیل به مومنان در مورد این تجارت
بزرگ تبریک می گوید و می افزاید و مومنان را بشارت ده به این پیروزی بزرگ
14= همچون حواریون باشید در این آیه که آخرین آیه سو ره صف می باشد باز تکیه و تاکید روی امر و
جهاد است که محور اصلی سوره را تشکیل می دهد منتهی از طریقی دیگر این مساله را تعقیب میکند
ومطلبی مهم تر از عنوان بهشت و نعمت های بهشتی ارائه داده می فرماید ای کسانی که ایمان آورده
اید یاوران الله باشید . الله ای که تمام قدرت ها از او سرچشمه می گیرد وبه او باز می گردد سپس به
یک نمونه تاریخی اشاره می کند تا بدانند این راه بدون رهرو نبوده ونیست و می افزاید همان گونه که
عیسی بن مریم به حواریون گفت چه کسانی در راه الله یاروان من هستند و حواریون در پاسح با نهایت
افتخار گفتند ما یاوران الله هستیم و در همین مسیر با دشمنان حق به مبارزه بر خاستند در این هنگا م
گروهی از بنی اسرائیل ایمان آوردند وبه حواریون پیوستند و گروهی کافر شدند اینجا بود که نصرت و
یاری ما به کمک آنها شتافت ما کسانی را که ایمان آورده بودند در برابر دشمنانشان تایید کردیم و سر انجام بر آنان پیروز شدند شما نیز حواریون محمد هستید و به این افتخار مفتخرید که یاوران الله و رسول
الله می باشید و همان گونه که حواریون بر دشمنان غلبه کردند شما نیز پیروز خواهید شد
حواریون کیانند؟ در قران پنج بار از حواریون مسیییح یاد شده که دوبار در همین سوره است این تعبیر ا
اشاره به 12 نفر از یاران خاص حضرت مسیح است که نام آنها در انجیل های کنونی ذکر شده است
پیامبر هنگامی که در عقبه با جمعی از اهل مدینه برای بیعت آمده بودند روبه رو شد فرمود 12 نفر از
خودتان را انتخاب و به من معرفی کنید که اینها نماینده قوم خود باشند همان گونخه که حواریون نسبت
به عیسی بن مریم بوده اند و این نیز اهمیت مقام آن بزرگوران را نشان می دهد .پایان
فضیلت سوره 61
1:این سوره دارای 14 آیه است مداومت بر تلاوت این آیه باعث شود او در صف ملائکه و انبیا قرار گیرد
و عیسی برای او استغفار کند و در قیامت رفیق او باشد و اگر در سفرخواند حفظ شود .